Ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrol-www.hozir.org
kattalikni o ‘lchov orqali yaratilgan kattalik bilan taqqoslash (solish tirish) usuli. Masalan, tarozi toshi yordamida massani aniqlash. O‘lchov bilan taqqoslash usulining bir nechta turi mavjud: Ayirmali o ‘lchash (differensial) usuli — o ‘lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, o ‘lchanayotgan kattalikning va o ‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini (farqini) o ‘lchash asbobiga ta’sir qilish usuli. Misol tariqasida uzunlik o ‘lchovini qiyoslashda uni komparatorda namunaviy o ‘lchov bilan taqqoslab o ‘tkaziladigan o ‘lchash yoki voltmetr yordamida ikki kuchlanish orasidagi farqni o ‘lchashni olish mumkin, bunda kuchlanishlardan biri juda yuqori 49
2.2-rasm. Elektr qarshiligini muvozanatlash usulida o‘lchash. 2.3-rasm. Qarshiliklar magazini yordamida tekshirilayotgan rezistorning qarshiligini topish. aniqlikda m a’lum, ikkinchisi esa izlanayotgan kattalik hisob lanadi: DU = U0 - Ux; Ux = U0 - DU. (2.11) Uxbilan U0 qanchalik yaqin bo‘lsa, o ‘lchash natijasi ham shun- chalik aniq bo‘ladi. Nolga keltirish usuli o ‘lchov bilan taqqoslash usulining bir turi hisoblanadi. Bunda kattalikning taqqoslash asbobiga ta’siri nati- jasini nolga keltirish lozim bo‘ladi. Masalan, elektr qarshiligini qar- shiliklar ko‘prigi bilan to‘la muvozanatlashtirib o ‘lchash (2.2-rasm). Almashlash usuli — o ‘lchov bilan taqqoslash usulining turi hisob- lanib, o ‘lchanayotgan kattalikning o ‘lchov orqali yaratilgan ma’lum qiymatli kattalik bilan o ‘rin almashishiga asoslangan. Misol uchun, o ‘lchanadigan massa bilan tarozi toshini bir pallaga galma-gal qo‘yib
