O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi
Mamlakat sug‘urta tashkilotlarining sug‘urtaviy javobgarlik
Yüklə 0,8 Mb.
|
|
Mamlakat sug‘urta tashkilotlarining sug‘urtaviy javobgarlik
bo‘yicha ulush ko‘rsatkichlari (%) I x t i yo r i y shaxsiy sug‘urta mol-mulk sug‘urtasi javobgarlik sug‘urtasi Majburiy sug‘urta y i l l a r b o‘ y i ch a Sug‘urta tashkilotlarining nomi 19 99 20
20
20
19
20
20
20
19
20
20
20
19
20
20
20
«O‘zbekinvest»
8 2
DASKniki 6 martaga kamayib ketganligidir. 2002-yilda bu borada katta ijobiy siljish bo‘lganligi kuzatildi. Xususan, 2001-yilga nisbatan «O‘zagrosug‘urta» DASK 11,5; «Kafolat» DASK 5,8; (tadqiqot obyekti bo‘lgan 4 ta sug‘urta tashkilotlaridan tashqari) boshqa sug‘urta tashkilotlari hisobiga 65,8 martaga ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha javobgarlik hajmi ortganligini ta’kidlash lozim. Shunday natijalarga erishilganligi sababli, «O‘zbekinvest» EIMSKdan tash- qari, boshqa sug‘urta tashkilotlarining umumiy javobgarlik hajmidagi ulushlari 60,3 foizni tashkil etganligi kuzatildi. 2002-yil ma’lumotlari tahlilidan kelib chiqib, shuni qayd etish lozimki, mol-mulkni risklardan sug‘urtalashga talab ortib borayotgan hozirgi vaqtda, ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha sug‘urta tashkilotlarining sug‘urtaviy javobgarlikni («O‘zbekinvest» EIMSKdan tashqari) ta’minlash borasidagi sa’y-harakatlari faollashib bormoqda. O‘zbekiston sug‘urta tashkilotlari tomonidan ixtiyoriy javobgarlik sug‘urtasi bo‘yicha javobgarlik hajmining ortishi tadbirkorlik risklari sug‘urtasi bilan uzviylikda kechadigan jarayon bo‘lib, bu borada «O‘zbekinvest» EIMSKning 1999-yilda 65,8; 2000-yilda 69,8 foiz ulushi bo‘lgan bo‘lsa, 2001-yilda bu ko‘rsatkich 2000-yildagiga nisbatan 17 martaga kamaygan, 2002-yilda oldingi yilga nisbatan 2,2 martaga ortganligiga qaramasdan, u hamon 2000-yildagiga nisbatan 12,9 martaga kamdir. Bu borada «Madad» SA ham 1999- yilda 14,6; 2000-yilda 12,7 foiz ulushlariga ega bo‘lgan bo‘lsa, 2001— 2002-yillardagi uning bu ko‘rsatkichi oldingi yilga nisbatan o‘rtacha 35 foizga kamayganligi kuzatildi. Bu holat ular o‘z o‘rinlarini boshqa sug‘urta tashkilotlariga bo‘shatib berayotganliklarini ko‘rsatadi. Boshqa sug‘urta tashkilotlarining 1999-yildagi jami ulush ko‘rsatkichlari 19,1; 2000-yilda esa, u 16,8 foiz bo‘lgan yoki oldingi yilga nisbatan 2,3 punktga kamaygan. 2001-yilda boshqa sug‘urta tashkilotlarining ixtiyoriy javobgarlik sug‘urtasi bo‘yicha ko‘rsatkichlari 85,7 foizni tashkil etgan yoki 2000-yildagiga nisbatan 5,1 martaga keskin o‘sishi, 2002-yilda 2001-yilga nisbatan 7,9 punktga kamayishi kuzatilgan. Tadqiqot natijalariga asoslanib, shuni ta’kidlash lozimki, mamlakat sug‘urta tashkilotlarining sug‘urtaviy javobgarlik bo‘yicha ulush ko‘rsatkichlarida barqaror o‘sishga erishishlari dolzarb bo‘lib qolmoqda. O‘zbekiston sug‘urta tashkilotlarining ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta bo‘yicha mukofot tushumlaridagi ko‘rsatkichlari dinamikasi tahlili 8 3
ko‘rsatdi. Xususan, «O‘zbekinvest» EIMSK 2000-yilda oldingi yilga nisbatan 2,3; 2001-yilda 1999-yilga nisbatan 7,7; 2002-yilda esa 15,9 martadan ortiqroq summadagi mukofotlar tushumiga ega bo‘lgan. Ammo «O‘zagrosug‘urta» va «Kafolat» DASKlar, «Madad» SA va boshqa sug‘urta tashkilotlari tomonidan barqaror ravishda mukofot tushumlari o‘sishiga erishilmagan yoki mukofot summalari birmuncha kamayishiga ham yo‘l qo‘yilgan. Masalan, «Kafolat» DASK bo‘yicha 2000-yilda oldingi yilga nisbatan 3,2; 2001-yilda 1999-yilga nisbatan 14,8 foiz mukofot tushumlari kam jamlanganligi aniqlandi. 2002- yilda kompaniyaning bu boradagi ko‘rsatkichi 55,9 foiz o‘sganligi kuzatildi. Ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta bo‘yicha qoplama to‘lovlaridagi ulush ko‘rsatkichlari o‘sishi «O‘zbekinvest» EIMSK hisobiga 2000-yilda oldingi yilga nisbatan 7,2; 2001-yilda 1999-yilga nisbatan 10; 2002- yilda 41,1 martadan ko‘proq summadagi to‘lovlar to‘g‘ri kelgan. «O‘zagrosug‘urta» va «Kafolat» DASKlar, «Madad» SA tomonidan 1999-yilga nisbatan 2001-yilda amalga oshirilgan qoplama to‘lovlari summasining foiz ko‘rsatkichlari kamayganligi kuzatildi. Masalan, «Kafolat» DASK tomonidan 2001-yilda 1999-yilga nisbatan bu ko‘rsatkich 36,6 foizga kamaygan. 2002-yilda «Madad» SA bo‘yicha 1999-yilga nisbatan 4,6 martaga qoplama to‘lovlari ortgan bo‘lsa, «O‘zagrosug‘urta» va «Kafolat» DASKlar tomonidan qopla- ma oldingi yillarga nisbatan ko‘proq to‘langanligini qayd etamiz. Ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta bo‘yicha keltirilgan yillarda amalda bo‘lgan shartnomalar sonidagi o‘sishlar turlicha bo‘lgan. Xususan, 2001-yilda 1999-yilga nisbatan amalda bo‘lgan shartnomalar soni «O‘zbekinvest» EIMSKda 60,9; «Kafolat» DASKda 28,1; boshqa sug‘urta tashkilotlari bo‘yicha 11,7 foizga kamaygan. 2002-yilda shartnomalar 1999-yilga nisbatan «Kafolat» DASK tomonidan 47,1; «Madad» SA tomonidan 72,2 foizga kam tuzilgan. Bu holat, asosan, yakka tartibda tuzilgan shartnomalar soni kamayishi hisobiga yuz berganligi bilan izohlanadi. Ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha sug‘urtaviy javobgarlik ulushidagi o‘sishlar faqat «O‘zbekinvest» EIMSK hisobiga 1999- yilga nisbatan 2000-yilda 126,5; 2001-yilda 152,2 foizga, 2002- yilda 5,6 martaga ortganligi kuzatildi. 2001-yilda «O‘zagrosug‘urta» va «Kafolat» DASKlar hamda «Madad» SA bo‘yicha sug‘urtaviy javobgarliklar hajmi keskin kamaygan. Masalan, «O‘zagrosug‘urta» 8 4
kuzatildi. 2002-yilda «O‘zagrosug‘urta» DASK bu borada keskin o‘sishga erishganligi aniqlandi. Mamlakat sug‘urta tashkilotlarining ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha mukofot undirilishidagi ulush ko‘rsatkichlari 1999—2002- yillardagi o‘sishining tahliliga asoslanib, shuni ta’kidlash mumkinki, «O‘zbekinvest» EIMSK tomonidan bu borada samarali faoliyat olib borilganligi natijasida 2000-yilda oldingi yilga nisbatan 16,5; 2001- yilda 1999-yilga nisbatan 62,9 foizga, 2002-yilda bu ko‘rsatkich bazis yiliga nisbatan 8,7 martaga ortganligi aniqlandi. «O‘zagrosug‘urta» va «Kafolat» DASKlarning ko‘rsatkichlari, mos ravishda, 2000-yilda oldingi yilga nisbatan 24,5; 16,9; 2001-yilda esa, 1999-yilga nisbatan 57,8; 39,7 foizga kamayganligi kuzatilgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkichlar 2002-yilda 2,4; 3,5 martaga ortganligi aniqlandi. 1999—2001-yillar nisbatida «Madad» SAning ko‘rsatkichlari keskin kamaygan, ya’ni 2000-yilda oldingi yilga nisbatan 91,7; 2001-yilda 1999-yilga nisbatan 94,7 foiz mukofot kam jamlangan. 2002-yilda esa, bu ko‘rsatkich 1999-yilga nisbatan 37 punktga pasaygan. Bu ko‘rsatkich agentlik uchun 2001-yilga nisbatan ijobiy hisoblansa-da, bu borada u o‘z faoliyatini takomillashtirishi lozimligi ko‘zga tashlandi. Ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha sug‘urta tashkilotlari tomonidan amalga oshirilgan qoplama to‘lovlaridagi ulush ko‘rsatkichlarining o‘sishi 1999-yilga nisbatan 2000-yilda «Kafolat» DASKda yaqin 6,2 marta ko‘p bo‘lgan bo‘lsa, «O‘zagrosug‘urta» DASK hisobidan to‘langan qoplama summalari 4,3 foizga kamaygan, «Madad» SA tomonidan 1999—2001-yillarda amalga oshirilgan qoplama hajmi o‘zgarishsiz qolgan bo‘lsa, 2002-yilda oldingi yillarga nisbatan qoplama summasi 32,9 foiz kam to‘langan. «O‘zbekinvest» EIMSK tomonidan 1999-yilga nisbatan 2000- yilda 98,5 foiz; 2001-yilda 64,5 foiz darajasidagi qoplama to‘lovlari summasi mijozlarga to‘langan. 2002-yilda kompaniya tomonidan qoplama to‘lovlari 1999-yilga nisbatan 4,1 martaga keskin ortgan. Boshqa sug‘urta tashkilotlari hisobidan 2000-yilda oldingi yilga nisbatan qoplamalar 63,6 foizda amalga oshirilgan. 2001-yilda 1999-yilga nisbatan qoplama 2,2 martaga kam to‘langan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2002-yilda 11,8 martaga ortganligi aniqlandi. Kel- tirilgan ma’lumotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, 1999—2002-yillarda mamlakatimizda faoliyat ko‘rsatgan sug‘urta tashkilotlari turli summalarda qoplama to‘lovlarini amalga oshirgan. Ehtimollikka 8 5
orqali risklar darajasi va ko‘lamiga mos ravishda sug‘urta zaxirasini shakllantirish sug‘urta tashkilotlari faoliyatining moliyaviy bar- qarorligini ta’minlashning muhim omili bo‘lib qolmoqda. Ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi shartnomalari sonidagi o‘sishlar ko‘rsatkichiga asoslanib, shuni ta’kidlash mumkinki, 1999—2002- yillarda «O‘zagrosug‘urta» DASK tomonidan 1999-yilga nisbatan 2000-yilda 17,0; 2001-yilda 10,2; 2002-yilda 27,0 foizga son jihatdan ko‘proq shartnomalar tuzilishiga erishilgan. Ixtiyoriy mol- mulk sug‘urtasi bo‘yicha shartnomalar tuzishda 2000-yilda oldingi yilga nisbatan «O‘zbekinvest» EIMSK 32,0; «Madad» SA 2,0; boshqa sug‘urta tashkilotlari 2,5 marta son o‘sishiga erishgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich «Kafolat» DASKda 96,2 foizga kamaygan. 2001- yilda «O‘zagrosug‘urta» DASKdan boshqa barcha sug‘urta tashki- lotlarida shartnomalarning son ko‘rsatkichlarida kamayish an’anasi kuzatilgan bo‘lsa, 2002-yilda «O‘zbekinvest» EIMSK 26,5; «O‘zagrosug‘urta» DASK 27,2 foiz darajasidagi o‘sishga erishilgan. Sug‘urta tashkilotlari tomonidan 1999—2002-yillarda ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta bo‘yicha sug‘urtaviy javobgarlikning o‘sish ko‘rsatkichlari 2000-yilda, asosan, «O‘zbekinvest» EIMSKda 4,7 marta; «O‘zagrosug‘urta» DASKda 14,3 foizga; boshqa sug‘urta tashkilotlarida («Kafolat» DASKda va «Madad» SAdan tashqari) 2,3 martaga ortganligi kuzatildi. Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|