O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi
Yüklə 0,8 Mb.
|
|
Yuridik shaxslar mol-
mulki sug‘urtasida ishtirok etayotgan tomonlarning huquq va majburiyatlari 1 3 1
sug‘urtalovchi bilan kelishib olishi kerak. Yuridik shaxslar quyidagi huquqlarga ega bo‘lishi mumkin: — butun mulkni va ayrim obyektlarni tomonlarning qo‘shim- cha kelishuvi yoki yangi sug‘urta shartnomasi shartlari asosida qo‘shimcha sug‘urtalash; — sug‘urta hodisasi sodir bo‘lganda mustaqil ekspertiza o‘tkazilishini talab qilish; — sug‘urta shartnomasi amalda bo‘lgan davrda sug‘urtalovchi- dan sug‘urta masalalari borasida maslahatlar olish; — sug‘urtalovchi bilan kelishgan holda sug‘urta shartnomasi- ga qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritish. Yuridik shaxslar oldida sug‘urta shartnomasiga muvofiq sug‘urta tashkiloti quyidagi majburiyatlarga ega bo‘ladi: — shartnomada belgilangan muddatlarda sug‘urta polisini berish va shartnoma tuzishda asoslanilgan sug‘urtalash qoidalari bilan tanishtirish; — sug‘urta shartnomasida nazarda tutilgan sug‘urta hodisalari yuz berganda sug‘urta hodisasi sodir bo‘lganligi haqidagi dalolatnoma asosida sug‘urta qoplamasi to‘lash; — sug‘urtalanuvchi bilan bo‘ladigan munosabatlarda max- fiylikni ta’minlash. Shu bilan bir qatorda, sug‘urta tashkilotining huquqlari quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin: — agar sug‘urta hodisasi: a) sug‘urtalovchining sug‘urta hodisasini keltirib chiqarish uchun ataylab qilgan xatti-harakatlari natijasida yuz bergan bo‘lsa; b) sug‘urtalanuvchi riskdagi jiddiy o‘zgarishlar haqida sug‘urtalovchiga xabar qilmagan bo‘lsa; d) sug‘urtalanuvchi sug‘urta hodisasi to‘g‘risida sug‘urtalov- chiga xabar bermagan yoki yetkazilgan zarar tafsilotlari, turi va miqdorini aniqlashda sug‘urtalovchi yoxud uning vakili ishtirok etishiga to‘sqinlik qilgan bo‘lsa; e) sug‘urtalanuvchi zararni aniqlash uchun zarur bo‘lgan hujjatlarni taqdim etmagan bo‘lsa, sug‘urta tovoni to‘lashni rad etish; — sug‘urta shartnomasining muddati mobaynida sug‘urtalangan mulkning ahvoli va qiymatini, shuningdek, sug‘urtalanuvchi o‘z mulki haqida ma’lum qilgan ma’lumotlarning to‘g‘riligini tekshirish; — sug‘urtalanuvchidan sug‘urta hodisasi haqida xabar kelishi- ni kutib o‘tirmasdan, sug‘urta hodisasi yetkazgan zararni ko‘zdan kechirish va baholashga kirishish; 1 3 2
chi qo‘shimcha hujjatlarni talab qilib olish. Sug‘urtalanuvchi bo‘lgan yuridik shaxslar sug‘urta mukofotini shartnomada ko‘rsatilgan muddatda to‘lamaganda shartnoma yuridik kuchini yo‘qotishi mumkin. Agar sug‘urtalangan mulkning yo‘qolishi yoki zararlanishiga quyidagilar sabab bo‘lsa, sug‘urta tashkiloti sug‘urta javobgarli- gidan ozod etilishi mumkin: a) sug‘urtalanuvchining majburiyatlari kuchga kirgunga qadar mulkda mavjud bo‘lgan hamda sug‘urtalanuvchi yoki uning vakillariga ma’lum bo‘lgan kamchilik va nuqsonlar; b) sug‘urtalangan mulkdan foydalanish qoidalarining sug‘urtalanuvchi yoki uning vakillari tomonidan buzilishi natijasida zarar yetkazilishi; d) sug‘urtalanuvchining yoki uning shartnoma bo‘yicha su- g‘urtalangan mulk ishonib topshirilishi mumkin bo‘lgan xodim- laridan, vakillaridan yoki boshqa shaxslardan birining ehtiyot- sizligi, vijdonsizligi, nosamimiyligi, shuningdek, mulkka mulkdorlik yoxud egalik huquqining qalloblik yo‘li bilan boshqa shaxsga o‘tkazilishi; e) doimiy ta’sir ko‘rsatuvchi foydalanish omillari (eskirish, zanglab chirish) va ob-havo omillari ta’sirida yoxud sug‘urtalangan narsalardan foydalanmaslik oqibatida asta-sekin zararlanish; f) sug‘urtalanuvchi yoki uning vakillari tomonidan yong‘in xavfsizligi qoidalarining buzilishi; g) yengil alangalanadigan modda va materiallarni saqlash yoki ulardan foydalanish qoidalarining buzilishi; h) sug‘urtalanuvchi zararlangan narsalarni yoki ularning qoldiqlarini sug‘urtalovchiga ko‘rsatishdan bosh tortgan taqdirda, butunlay yo‘q bo‘lib ketishi mumkin bo‘lgan narsalar bundan mustasnodir; i) urush yoki urush harakatlari (urush e’lon qilingani- qilinmaganidan qati nazar), g‘alayon, inqilob, qo‘zg‘olon, isyon, fitna, ish tashlash, noqonuniy yo‘l bilan hokimiyatni qo‘lga olish, suiqasd, qo‘poruvchilik harakati, amalda yoki qonuniy mavjud bo‘lgan hukumatning yoki biror hokimiyat organining farmoyishi bilan musodara qilish, rekvizitsiya, buzish yoki zararlantirish, yadro reaksiyasi, yadro nurlanishi yoxud radioaktiv zararlanish. Ichki sanitariya texnikasi tizimlari buzilganda quyidagi: 1 3 3
xatti-harakatlari tufayli yuz bergan; b) basharti falokat uchinchi shaxslarning ataylab qilgan yoki ataylab qilmagan xatti-harakatlari oqibatida yuz bergan hollarda sug‘urta tashkiloti yetkazilgan zarar uchun javob bermaydi. Sug‘urta qoplamasi sug‘urtalanuvchining zararni qoplash to‘g‘risidagi yozma arizasi, shuningdek, vakolatli organlar- dan olingan tegishli hujjatlar asosida to‘lanadi. Bunday hujjatlarning taqdim etilmasligi sug‘urtalovchiga ushbu hujjatlar bilan tasdiqlanmagan zarar uchun tovon to‘lashni rad etish huquqini beradi. Sug‘urtalanuvchi sug‘urta hodisasi sodir bo‘lgani haqida ariza bergach, komissiya tuzilib, uning tarkibiga sug‘urtalanuvchining, sug‘urtalovchining, zarur hollarda esa vakolatli tashkilotlarning ham vakillari kiritiladi. Komissiya muayyan muhlat ichida zararlanish sabablari va miqdorini aniqlaydi. Komissiya sug‘urta hodisasini e’tirof etgan taqdirda yo‘qotish va zararlar miqdori, shuningdek, to‘lanishi lozim bo‘lgan sug‘urta qoplamasining miqdori aniqlanadi. Tomonlar buni dalolatnomada qayd etadilar. Mazkur dalolatnoma sug‘urtalanuvchiga sug‘urtalovchi tomo- nidan sug‘urta tovoni to‘lanishi uchun asos bo‘ladi. Zarar sabablari va miqdori xususida tomonlar o‘rtasida nizolar paydo bo‘lgan hollarda mustaqil ekspertiza o‘tkazilishi mumkin. Sug‘urtalanuvchi zararni qoplash haqidagi arizasida quyidagi- larni ko‘rsatishi shart: — sug‘urta hodisasi yuz bergan sana va uning tavsifi; — sug‘urta hodisasi sodir bo‘lganda sug‘urtalanuvchi qilgan ishlar; — zarar miqdori va sug‘urtalanuvchi da’vo qilayotgan sug‘ur- ta tovonining miqdori. Bunda tegishli ro‘yxat va summa ko‘rsa- tilishi kerak; — zararni qoplash uchun uchinchi shaxslardan olingan tovon miqdori. Mabodo zarar to‘liq qoplangan bo‘lsa yoki sud qaroriga ko‘ra zarar aybdor shaxs tomonidan qoplanadigan bo‘lsa, sug‘urtala- nuvchi sug‘urta tovoni olish huquqidan mahrum bo‘ladi. Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|