Oxirgi variant davrlarga bo`lingan

Mezolit (o'rta tosh) davri. Bu davr odamlarining makonlari va kashfiyotlari., U k yonnnng
ixtiro knjnishi. Insoniyat tarakkiyotida olov urta poleolit muzlik davrida paydo bulgar. Teshiktosh gori butun
dunyoda mashxur. Gorda olov

iksom uchuy juda zarur bulgan, chunki iklimning uzgarishi natijasida er yuzidagi eng sovuk davr urta poleolit davri bulgan. Erkaklar ov bilan shugullanishgan va kulga kiritilgan maxsulotni torga olib kelish; ai. Uk yoy kurollari yordamida odamlar uzlariga egulik topishgan. Dastlabki kurol yasash obiliyati bilan odamlar xayvonlardan fark kalgan. Utkirlashtirilgai tosh bilan odamlar mayda xayvonlarni ovlagantar, uchi utkir tayok yordamida usimlik ildizlarini kovlab olib eganlar. Uk yoy Mezolit davrida paydo bulgan. Bu davrmil.avv, 12-7 mingyillikdatezchopar xayvonlarni ushlash uchun uk-yoy, kerakedn. CHunki Mezolit davrida muzliklar erib, er isiy boshlaydi yirik xayvonlar yukoladi, mayda tez chopar xayvonlar koladi, ulami ovlash uchun uk-yoy kerak edi. Bu davrda insoniyat tasviriy va amaliy sanatni xam kashf etadi. Masalan: Surxandaryodagi Zarautsoy gorida ov manzarasi tasvirlangan.

17. Neolit (yangi tosh) davri va bu davr yodgoriiklari. Urta Osiyo tarixida neolit davriningyukori
chegarasi mil.avv.VI, kuyi chegarasi IV-Ш yilliklar bilan belgilanadi. Bu davr Urta Osnyoda uchta: Joytim,
Kaltaminor va Xisor yodgorliklarming rivojlanishi bilan izoxlanadi. Neolit davri kabilalari aksariyat
xollarda dare soxillari va tarmoklari yokzsida, kul buylarida yashab tabiiy imkoniyatlardan kelib chikkan
xolda balikchilik va ovchilik yoki dexkonchilik va chorvachiliq Ayni vaktda kisman xunarmandchilik bilan
shugullanganlar. Neolit davri turli sharoitlarda yashagan odamiarning mexnat kurollari mezolit davridagiga
nisbatan takomillashgan. Jaytun yodgorligi -Janubiy Turkmanistonda Ashxabot shaxridan 25 km shimoldagi
manzilgoxidan topilgan bulib, bu madaniyat koldiklari nafakat Turkmanistonda balki butun Urta Osiyoda
mashxurdir. Jaytun makoniden kulga ishlangan sopol idishlar namunalari xam topilgan bulib, ular Una
Osiyodagi dastlabki sopol namunalaridir. Jaytunliklar sun'iy arik va kanallar kazib sugorma dexkonchilikka asos solganlar. Jaytunda Urta Osiyodagi dastlabki dexkonchilik madaniyati rivojlandi. Kaltaminor yodgorligi - makonlar dastlab Amudaryo etaklari va Xorazm xududidan topilgan bulib bular orasida Xorazmdagi Jonboskal'a makoni dikkatga sazovordir. Kaltaminor madaniyatiga oid yodgorliklar Zarafshon etaklaridagi Davzokir makonidan xam tortib urganilgan. Bu erdan topilgan sopol idish namunalari Jonboskal'a sopoilariga juda uxshashdir. Bu makonlarda yashagan neolit davri odamlari termachiliq jayron, yovvoyi chuchkz butu va boshka xayvonlar xamda balik ovlab кип kechirishgan. Sunggi yillarda Urta Osiyoning sharkiy xududlaridan Xisor-Pomir toglaridan kuplab neolit davri yodgorliklari ochildi va urganildi. Bu uziga xos madaniyat fanda Xisor madaniyati degan пот oldi. Asosan tog oldi va togliklarga xos bulgan Xisor yodgorliklariga mansub bulib 200dan ziyod Xisor madaniyati mansub yodgorliklar asosan mil.avv. V-III ming yilliklarga oiddir. Xisor madaniyati soxiblari sopol idishlaryasab asosan chorvachiliq ovchiliqkisman termachilik bilan shugullanganlar. Xisor makonlaridan topilgan turli-tuman topilmalar ushbu jarayonlardan dalolat beradi

18.