Oxu təLİMİ Müəllimlər üçün vəsait

 
Elmi mətn nümunəsi 
Əslində Günəşdən aldığı enerjinin miqdarına görə Yer kürəsinin səthində -20 
dərəcə selsi şaxta olmalı idi. Məlumdur ki, biz Yer səthində orta hesabla +20 dərəcə 
selsi hərarətdə yaşayırıq. Bunun səbəbi Yer atmosferində su buxarı, karbon, metan, 
ozon və s. qazlardan ibarət təbəqənin mövcud olmasıdır. Bu təbəqə Yer atmosferində 
təxminən 25 kilometrlik yüksəklikdə yerləşir. Məsələ burasındadır ki, həmin atmosfer 
təbəqəsi Günəşin istilik şüalarını Yerə doğru maneəsiz buraxır, yəni bu istilik şüaları 
Yer atmosferində udulmadan keçirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin şüalar Yer 
səthindən əks olunub, həmin təbəqəyə çatanda, elə bil ki, möcüzə baş verir. Bu 
təbəqədə yerləşən həmin qazlar bu şüaları əks etdirərək yenidən Yerə qaytarırlar. Bu 
proses eynən insanların yerdə yaratdığı süni istixanalarda (parniklərdə) baş verən 
proseslərə bənzəyir. Bu səbəbdən Yer planetinin səthində hərarət 39 dərəcə selsiyə 
qədər yüksəlir. Belə tənzimləmə hesabına Yer səthində orta illik hərarət +18-20 dərəcə 
selsi olur. İstixanalarda da bu cürdür. Əgər bu təbəqə olmasaydı, onda Yerdə -20 
dərəcə Selsi şaxta olardı. Yerin də səthi Mars planeti kimi buzla örtülü olardı. Su maye 
halında deyil, buz halında olardı. Belə olan halda, insanlar üçün Yer səthində yaşamaq 
mümkün olmazdı. Antarktida buzları altında nəhəng dağ massivləri var və onlar Alp 
dağlarını xatırladır, forma və quruluşca oxşarlıq böyükdür. Əsas fərq ondan ibarətdir 
ki, Alp və ya Himalay dağları kontinentlərin toqquşması nəticəsində 50-60 milyon il 
əvvəl, buzlaqlar altındakı dağlar isə oxşar proseslər nəticəsində 500 milyon il əvvəl 
yaranıb. Antarktidadakı dağlarda buz təbəqəsi tədricən yaransaydı, dağlar bu formada 
qalmazdı. Sivri uclu piklərin olması buzlaşmanın qəfil əmələ gəlməsinə səbəb olur. 

---

39 
Hesablamalara görə, Antarktida 35 milyon il əvvəl buzla örtülüb. Buradakı buz 
kütləsinin tamam əriyəcəyi təqdirdə dünya okeanı sularının səviyyəsi 57 m qalxacaq. 
Antarktida buzlaqları altında maye su var. Üzərində -30 dərəcə şaxta olan buzlaqların 
3-4 kilometr dərinliyində dağ vadilərində su axır. Bu gün buz altında ən yaxın torpaq 
sahəsini müəyyən etməklə buruq quyusu qazmaq və qədim canlı nümunələri tapmaq 
ehtimalı var. 
×××××× 
 
Yeni doğulmuş siçanların gövdə hüceyrələrini böyük siçanların gözlərinə calamaqla 
bu hüceyrələrin görmə qabiliyyətini bərpa etmək mümkündür. Aparılmış təcrübələr 
sübut edir ki, transplantasiya üçün aktiv bölünmə mərhələsi qurtarmış gövdə 
hüceyrələri daha münasibdir. Kor siçanlara calanmış hüceyrələr onların görmə 
qabiliyyətini bərpa etmişdir: siçanların göz bəbəkləri işığa reaksiya verməyə 
başlamışdır. İnsanlar üçün bu cür hüceyrələr çıxarmaq çox çətin olacaq, belə ki, 
hüceyrələr hamiləliyin 3-6 aylıq müddətində götürülməlidir. Yaxın gələcəkdə lazımi 
hüceyrələri yaşlı adamların və yeni doğulmuşların gövdə hüceyrələrindən yetişdirmək 
mümkün olacaq. Təcrübələrdə istifadə olunmuş siçanlar gözün tor qişasındakı sarı 
ləkənin degenerasiyasından əziyyət çəkirdi. Onlardakı bu xəstəlik genetik xətalara görə 
əmələ gəlmişdi. Lakin o, geniş yayılmış xəstəlikdir və xüsusən yaşlı adamların görmə 
qabiliyyətini itirməsinin əsas səbəblərindən biridir. Tədqiqatlar uğurla davam edərsə, 
insanlarda görmə reseptorlarının calanması üzrə ilk cərrahiyyə əməliyyatları yaxın on 
il ərzində keçirilə bilər.