Oybek rashidov o‘zbekistonda arxiv ishi tarixi toshkent – 2019

 
Savol va topshiriqlar 
1.O‘zbekiston SSRda arxiv ishining tashkil etilishi. 
2. Arxivlarni markazlashtirish. YADAJ faoliyati.
3. O‘zbekiston SSR arxivlarida ish yuritish. 
4. Sovet ittifoqi boshqaruvi davrida O‘zbekistonda arxiv ishining holati haqida fikr 
yuriting. 
5. O‘zSSR kino-foto-fonohujjatlar Markaziy arxivi tashkil qilinishi xususida 
gapiring?
6. YADAJ faoliyati haqida nima bilasiz? 
7. O‘zbekiston SSRda arxiv tizimining vujudga kelishi haqida fikr yuriting? 
8. Ikkinchi jahon urushi (1941-1945) yillarida O‘zbekistonda arxiv ishining holati 
haqida nima bilasiz? 
9. 1940-yil yanvar oyida sobiq SSSR Fanlar Akademiyasining O‘zbekistondagi 
filiali ochilishi va uning faoliyati haqida fikr yuriting? 
Manba va adabiyotlar
1.
Аntonina Burton. Archive Stories. (facts, fictions and the writing of history). 
– London.2005.
2.
Алимов И., Эргашев Ф., Бўтаев А. Архившунослик. / Ўқув қўлланма. 
–
Тошкент: Шарқ, 1997.
3.
Алимов И.А. Архившунослик. / Ўқув қўлланма. 
–
Андижон: Андижон,
2005. 

---

67 
4.
Бобоқулов Б. Архив иши назарияси ва амалиёти. / Ўқув қўлланма. – Т., 
2011.
5.
Исакова М, Иофе В. Архившунослик. / Ўқув қўлланма. – Тошкент: 
Чўлпон, 2007.
6.
Исакова М. Становление и развитие архивного дела в Узбекистане. – 
Тошкент: Университет, 2012.
7.
Исакова М., Хайдаров М. Бошқарувни ахборот (ҳужжатлар) билан 
таъминлаш. / Ўқув қўлланма. – Т., 2012. 
8-Mavzu: O‘zbekiston SSRda arxiv ishining holati 
(1946-1991yy.) 
Reja: 
1. Ikkinchi jahon urushdan keyingi yillarda O‘zbekiston SSRda arxiv ishi. 
2. O‘zbekiston SSRda arxivlarning markazlashuvi.
 
1. Ikkinchi jahon urushdan keyingi yillarda O‘zbekiston SSRda arxiv 
ishi. 
Ikkinchi jahon urushdan keyingi yillarda arxivchilar oldida turgan muhim 
vazifa arxiv materiallarining saqlanish holatini yaxshilash edi. Hujjatlardan 
foydalanishni yaxshilash uchun ko‘rsatgich (putevoditel)lar, ilmiy ro‘yxatlar, 
kataloglar va boshqa axborotnomalar tayyorlash zarur edi. Bu ishlarni amalga 
oshirishdan avval arxivchilar davlat arxivlarida saqlanayotgan tartibsiz arxiv 
fondlarini tartibga soldilar. 1946
–
1951-yillarida 280 mingga yaqin saqlov birligi 
tartibga solindi, 150 ming keraksiz, ahamiyatsiz yig‘majildlar yo‘q qilishga ajratildi. 
Shunday qilib, davlat arxivlaridagi hujjatlarning barchasi tartibga solindi. Bu esa, 
arxiv hujjatlaridan foydalanishni osonlashtiradigan ilmiy axborotnomalar tuzish 
ishiga kirishishga imkon berdi.
 
Urushdan keyingi yillarda O‘zSSR Markaziy davlat tarix arxivining 
ko‘rsatgichi tayyorlandi va O‘zSSR Oktyabr inqilobi markaziy davlat arxivi 
ko‘rsatgichi ustida ish boshlandi. Bundan tashqari, 10 dan ortiq arxiv fondlarining 
sharhi 
–
axborotnomasi tuzildi, tematik sharhlar yozildi. Ayrim muhim arxiv 

---

68 
fondlarining ro‘yxatlari nashr qilish uchun tayyorlangan edi, lekin e’lon qilinmay 
qoldi. 
Xorijlik arxivshunos olim A.Burton O‘zbekiston SSRda ikkinchi jahon 
urushidan keyingi arxiv hujjatlariga bo‘lgan munosabat haqida fikr yuritar ekan 
jumladan shunday degan edi: “Tarixchilar 1930-yillarda oxir oqibatda milliy 
bo‘linishlarni emas, ijtimoiy tabaqalanishni aks ettiradigan hujjatlarni izlashga 
kirishdilar. 1937-yilgacha Stalin Rossiya imperiyasining yangi talqinini 
shakllantirdi. Tarixchilar uni jabr sitam etkazuvchi hukumat emas, balki qattiqqo‘l 
hokimiyat deb ta’riflay boshladilar. Go‘yoki Evropaga qaraganda imperiyaning 
ichki sinfi Rossiya hukumronligi ostidagi qatlam holati ancha yaxshilangandek edi. 
Urushdan keyingi davrda ham sovet tarixchilari tarixni qo‘llashda davom etdilar. 
1953-yilda Rossiyaning tarixiy adabiyotlarida "bosib olish" so‘zining o‘rniga 
qo‘llaniladigan "birlashtirish" terminining ahamiyatli tomonlarini muhokama qilina 
boshlandi. Bu kabi ta’riflar jamoatchilikning ko‘ngliga yo‘l topishga imkon yaratdi. 
Sovet Ittifoqi qardosh xalqlari deb nomlanuvchi o‘zbek kommunistik partiyasining 
1-sekretari 1956-yildagi nutqi chor hukumati bosqiniga qarshi o‘zbek-rus 
xalqlarining ittifoqqa kirishi haqida edi. Pravdo Vostoka deb ataluvchi partiya 
gazetasida mazkur mavzu xususida fikr bildirilgan. Bunda ushbu mavzu yuzasidan 
turli konferensiyalarning o’kazish kerakligi ta’kidlangan. Ammo bu masala mahalliy
tarixchilarda noqulayliklar tug‘dirganini ko‘rsatdi. Ma’lum bir o‘zbek tarixchilari 
iqtisodiy o‘sish izchil rivojlanayotgan masalalar xususida va Rossiya tomonidan olib 
borilayotgan ba’zi bir ishlarni ochiqdan-ochiq qoraladilar. Ular mahalliy aholini 
oyoq osti qilishga qarshi ochiqdan-ochiq so‘zga chiqdilar. Arxivlarda saqlanayotgan 
ularning nutqi bugungi taqiqotchilar uchun muhim ahamiyat kasb etadi (Antonina 
Burton. Archive Stories.(facts, fictions and the writing of history).