O’zbek ozi bilim soh Ta’lim so Ta’lim y kiston tos iq-ovqa yo hasi ohasi yo’nalishi respub shkent at mah og’LA

Takrorlash savollari 
1. Sovun pishirishning necha xil usuli mavjud? 
2. Davriy usulda sovun pishirish haqida gapirib bering. 
3. Uzluksiz usulda xo‘jalik sovuni tayyorlash haqida gapirib bering. 
4. Atir sovun asosi qanday tayyorlanadi? 
5. TNB-2 apparatining tuzilishi va ishlash prinsipi.
6. Bilvosita usulda sovun pishirish. 
21-MA’RUZA 
SOVUN ASOSIGA MEXANIK ISHLOV BERISH
 
Reja:
Sovunni sovutish va quritish. Sovunni quritish uchun vakuum quritish kamerasi. 
Vakuumli shnekpress. Xo‘jalik sovuni asosiga ishlov berish texnologik sxemasi va bayoni. 
Tayanch so‘z va iboralar:
sovutish, quritish, vakuum-kamera, sovunni qadoqlash, rang 
beruvchi moddalar, hid beruvchi moddalar, stabilizatorlar, tuzlash, sovun osti yelimi, qaynatish, 
yuvish, silliqlash. 
Bevosita yoki bilvosita usullar bilan sovun pishirish qozonlarida yoki uzluksiz ishlaydigan 
apparatlarda tayyorlangan sovunga tovar shaklini berish uchun sovunning asosi sovunning turiga va 
naviga qarab qayta ishlanadi. 
Xo‘jalik sovuni sovutiladi, quritiladi, mexanik ishlov beriladi, qoliplanadi, bo‘laklarga 
bo‘linadi, shtamp bosiladi va tayyor sovun bo‘laklari yashiklarga joylanadi.
Atir sovunga sovutgandan, quritgandan va mexanik ishlov berilgandan so‘ng, xushbo‘y 
moddalar, bo‘yoqlar, oksidlanishga qarshi va boshqa qo‘shimchalar qo‘shiladi. Bundan keyin 
sovunga qo‘shimcha mexanik ishlov beriladi, qoliplanadi, kesiladi, tayyor bo‘lgan bo‘lakchalar 
quritiladi, shtamp bosiladi, qog‘ozda bilan o‘raladi va joylanadi. 
Sovunni sovutish va quritish. 
Sovutish jarayonida sovun kristallanadi va suyuq holatdan 
qattiq holatga o‘tadi. Sovunning qattiqligi undagi yog‘ kislota miqdoriga, yog‘ aralashmasini titriga 
sovutish usuliga bog‘liq bo‘ladi. 
Sovunni ikkita usul bilan quritish mumkin: 
Yog‘ kislotalarini konsentratsiyasini o‘zgartirmasdan harorat pasayib borishi hisobiga (masalan 
“mexanik-modern” qurilmasi), yog‘ kislotasi konsentratsiyasi ortib borib namlikni bug‘lanishi 
hisobiga, bu usul afzalroqdir. Quritish yog‘ kislotani konsentratsiyasini oshirish maqsadida amalga 
oshiriladi. Zamonaviy uskunalarda sovutish va quritish birlashtirilgan. Usulning mazmuni shundaki 
qizdirilgan sovun vakuum kameraga sepilib quritiladi va sovutiladi. Vakuum-quritish kamerasini 
optimal ishlash sharoitini nomogramma yordamida aniqlash mumkin. 
Sovunda berilgan yog‘ kislotasi konsentratsiyasiga ko‘ra gorizontal o‘kning o‘ng tarafida 
nuqta olinadi, undan tikka chiziq chiziladi to egri chiziq bilan kesishgungacha va kesishgan joyidan 
chap tarafga to‘g‘ri chiziq o‘tkaziladi. Bundan so‘ng gorizontal o‘qning chap tomonidan vakuum 
kameradagi qoldiq bosimga mos holda nuqta olinadi va bu nuqtadan tikka to‘g‘ri chiziq yuqoridagi 
gorizontal chiziq bilan chiziladi. 
Topilgan nuqta tarkibida kerakli miqdorda yog‘ kislotasi bo‘lgan sovun olish uchun issiqlik 
almashgichga kelayotgan, tayyor sovundagi yog‘ kislotalari miqdorini ta’minlaydigan to‘yingan 
bug‘ning bosimini ko‘rsatadi. 

---

 130