O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi toshkent arxitektura – qurilish instituti

Tayanch so`zlar: gap, bir bosh bo’lak, ikki bosh bo’lak, ikkinchi darajali bo’lak, to’liq gap, to’liqsiz gap, atov gap, kirish gap, kirish so’z, kiritma.


Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:
1. Kirish so’z deb nimaga aytiladi?
2. Kirish birikma nima?
3. Kirish gapni qanday izohlaysiz?
4. So’z gaplar haqida ma’lumot bering.
5. To’liq va to’liqsiz gaplar haqida malumot bering.
6. Undalma deb nimaga aytiladi?

Topshiriqlar
1-Topshiriq:Quyidagi maqollarni ko'chiring va ma'nosini tusbuntiring.
1.Dono o'zini ayblaydi. axmoq do'stini. 2. Do'st achitib gapirar, dushman kuldirib. 3. Ayrilganni ayiq yer, bo'linganni bo'ri. 4. Mehnatdan kelsa boylik, turmush bo'lar chiroyli.


2-Topshiriq: Matnni o’qing. Gaplarning tuzilishiga ko’ra turlarini aniqlang.


Dunyoning yetti mo’jizasi haqida
Odamlar qadimda o’zlari “dunyoning yetti mo’jizasi” deya nom bergan inshootlarning qachonlardir yo’q bo’lib ketishiga ishonishi, albatta, qiyin bo’lgan. Aslida esa ularning barchasi, faqat bittasini istisno qilganda, bu dunyodan ko’chini ko’targaniga ancha bo’ldi!
Bizning zamonamizga qadar yetib kelgan mo’jizalardan yagonasi va ular orasida oldin tilga olinadigani Misrdagi Хeops ehromidir. Bundan qariyb 5000 yil muqaddam qurilgan bu inshoot fir’avn va uning zavchasi dafn etilgan joy sanaladi.
Hozirgi Iroq o’rnida bo’lgan Bobil devorlari dunyoning ikkinchi mo’jizasi hisoblanadi. Ularni miloddan qariyb 600 yil avval mashhur podsho Navxudonosorning hukmiga binoan bunyod etganlar. Balandligi 100 m bo’lgan, g’ishtdan terilgan ushbu devorlar hozirda vayronalar uyumiga aylanib qolgan.
Yunon haykaltaroshi Hidiy tomonidan Olimpiya (Yunoniston) shahrida yaratilagn Zevs haykali dunyoning uchinchi mo’jizasi deb e’tirof etilgan. U oltin libosga burkangan 12 metr balandlikka ega bo’lib, Zevsning tanasi fil suyagidan tarashlangan, ko’zlari esa qimmatbaho toshlardan tarkib toptirilgan edi. Haykal bizga qadar yetib kelmagan.
Hozirgi Тurkiya hududiga joylashgan Efesdagi iloha Diana ibodatxonasi – to’rtinchi mo’jiza. Qoyatoshlardan ishlangan 18 metrli ustunlar tomni suyab turar, butxona ichida esa yunon musavvirlarining eng a’lo asoslari joylashtirilgan edi. Miloddan avvalgi 262 yilda bostirib kelgan gotlar unga o’t qo’yishgan.
Hozirgi Тurkiya hududidagi Galikarnas shahrida miloddan avvalgi 353 yilda vafot etgan podshoh Mavzolning xilxonasi dunyoning beshinchi mo’jizasi bo’lib qoldi. Inshoot shu qadar dabdabali bo’lgan va hashamatiga yarasha qimmatga tushgan ediki, biz bugun dabdabali bezatilgan xilxonalarni mavzoley deb ataymiz.
Quyosh ilohi Geliosning bronzadan ishlangan Koloss Rodosskiy degan haykali dunyoning oltinchi mo’’jizasi edi. Bo’yi 32 m bo’lgan bu haykal Rodoss orolida o’rnatilgan. Miloddan avvalgi 224 yildagi zilzila uni buzib yuborgandi.
Horosdagi mayoq dunyoning yettinchi, oxirgi mo’jizasi sanaladi. Uning qurilishi tahminan miloddan avvalgi 283 yilda Misr sohillaridan uzoq bo’lmagan Horos orolida boshlanadi. Mayoq deyarli 180 m balandlikda bo’lgan, tepasida esa kemalarga bandargoh yo’lini ko’rsatib turuvchi mash’ala lang’illab turgan deb hisoblashadi. Mayoq shu’lasi, u zilzila oqibatida vayron bo’lgunga qadar, 1500 yildan ortiq xizmat qilgan.