25-savol: Ovqat pishirish jarayonida qoʻllaniladigan predmet va jarayon nomlari.
Predmet nomlari
Tova ~ tava
Qozon ~ qazān
Guruch ~ birič
Tuz ~ tuz
Yogʻ ~ joγ
Kartoshka ~ kätiškä
Sabzi ~ sävzi
Kapkir ~ käpkit
Lagan ~ tabaqa
Pichoq ~ pïčāγ
Taxtakash ~ täxtäčä
Gugurt ~ fugit
Jarayon nomlari
Piyozni pishirish- pïjāz dāγ
26-savol: Ovqat nomlari.
Kartoshka qovurdoq ~ kätiškä qāvïddāq
Osh ~ āš
Mastava ~ pïjāva
Shovla ~ šula
Shoʻrva ~ šürvä
Chuchvara ~ čuvara
Xamir qaynatiladi~ Läqča,
Guruch qaynatiladi ~ šulla
Doʻlma ~ dölmä
Dimlama ~ dimlama
Manti ~ mänti
Kabob ~ kavāb
Xonim ~ xānïm
Qatlama ~ qällämä
Gʻilvindi ~ γilvinni
27-savol:
Kunda bezovta qiladigan hashoratlar va gazandalarning nomlari
Chivin ~ päššä
Suvarak ~ Suvarak
Oʻrgimchak ~ ürgimčäk
Ari ~ zāmmir
Tarakan ~täräkän
Qoʻngʻiz ~ qöŋiz
28-savol: Qushlar , parrandalar , ular mahsulotlari nomi.
Qargʻa :
Qargʻa ~ qärγä
Tuti qush ~ tutï quš
Mayna ~ mäjnä
Bulbul ~ bulbïl
Kabutar ~ käptär
Musicha ~ musïča
Hakka ~ älä šäxšaj
Budana ~ bedänä
Parranda :
Tovuq ~ tāvïq
Xoʻroz ~xürāz
Gʻoz ~γāz
Kurka ~ kürka
Mahsulotlari:
Don ~ dān
Joʻxori doni ~ žugārï
29-savol:
Mevali va mevasiz daraxtlarning nomi.
1. Koksulton ~ koksultān
2. Olma ~ älmä
3. Olcha ~ älväli
4. Gilos ~ gïlās
5. Xurmo ~ xurma
6. Shaftoli ~ šaptālï
7. Olxoʻri ~ guddali
8. Chinor ~ čïnār
9. Yongʻoq ~ jaŋāq
10. Behi ~ bezi
11. Terak ~ Teräj
12. Oʻrik ~ zaddālï
30-savol:
Sabzavot va poliz mahsulotlari nomi.
Sabzi ~ sävzi
Kartoshka ~käti
Qovun ~ qāvïn
Tarvuz ~tärviz
Baqlajon ~ baqlažān,bājïmžān
Karam ~ käräm
Pamidor ~pamdār
Joʻxori ~ žïgārï
Isiriq ~ häzräsüvän
Loviya ~ lāvja
Mosh ~ māš
Qovoq ~ kädi
31-Sheva vakillari kasb-kori bilan bogʻliq boʻlgan 20ta soʻz yozing va izohlab bering.
Dehqon ~dïqqān
Oʻqituvchi ~ malim, öqtü:(v)či
Shoir ~ šājïr
Shifokor ~duxtr
Tikuvchi ~ tikü:(v)či
Sartarosh sattarāš
Stilist ~ salānčï
Choʻpon ~ čopān
Temirchi ~ temirči
Fermer fermir
Gulchi ~ gulči
Sotuvchi ~ sātü:čï
Quruvchi quru:či
Bogʻbon ~ bāγbān
Usta ~ ustä
Oshpaz ~ pāvir
Oqsoqol ~ kämitr
Zargar ~ zärgär
Etikdoʻs ~ etikdöz
Dori sotivchi ~ äptikäči
Hunarmand ~ hünärmän
Kashtachi ~ käštäči
Otin oyi ~ bexalpa, āja,
Suvoqchi ~ suvāqčï
32--savol:
Ko’plik shaklini ifoda qiluvchi affikslar va ularning variantlari. Ko’plik affiksining hurmat ma’nosida qo’llanishi haqida ham ma’lumot bering.
.
Shahrisabz aholisi shevasida ko’plik shaklining –lär, - lä, ä variantlari qo’llanadi:
Bolalar ~ bäčälä
Gullar ~ güllä
Mevalar ~ Mevälä
Bizlar ~ bizä
Koʻplik shaklining -lär varianti kam uchraydi talaffuzda, ammo saqlanib qolgan.
Koʻringlar ~ köriŋlär
Kelinglar ~ keliŋlär
-lä shakli hurmat maʼnosini ifodalab kelganda, koʻplik maʼnosini yoʻqotadi.
Dadamlar ~ dädämlä
Onamlar ~ äjämlä
33-savol:
Erkalash – kichraytirish affikslari.
Mlariga
-xan, -žān, -bek
Ismlarga qo‘shilganda, hurmat, nasl-nasabga aloqadorlik mazmunini ifoda qiladi;
-Xān~Äsrārxān.
-Žān~ Äkrämžān.
-Bek~ Äsilbek.
Quyidagi qo’shimchalar kichraytirish ma’nosini anglatadi:
-čāq ~ öjinčāq
-lāq ~ qizälāq
-čä ~ qizčä
-čäk ~ kelinčäk
34-savol:
Qaratqich va tushum kelishigi qo’shimchalari. Bu kelishiklarning ayrimlari bo’lmasa unga izoh bering va shevaning o’ziga xos turlanishidagi fonetik o’zgarishlarga izoh bering.
Qaratqich kelishigi qoʻshimchasi -ning bizning shevada uchramaydi.
Tushum kelishigi -ni amalda ham qaratqich kelishigi -ning vazifasini bajaradi.
Uyning tomi ~ üjni tāmï
Bogʻning guli ~ bāγni güli
Közimni nüri kämäjdi.
Bundan tashqari -ning qaratqich kelishigi o’rnida -di, - ti shakllari ham qo’llanishi mumkin:
Daftarning varogʻi ~ däftärdi väräγi
Kitobning yuzi ~ kïtäptï yuzï
Otning boshi ~. Ātti bāši
Tushum kelishigi -ni bizning shevamizda o’z shaklicha qo’llaniladi:
Ko’zni ~ közni
Choyni ~ čājnï
Darsni ~ därsni
Eshikni ~ ešikni
Qo’lni ~ qölni
35-savol
Jo’nalish, o’rin – payt, chiqish kelishigi qo’shimchalari. Bu kelishiklarning ayrimlari bo’lmasa ularga izoh bering va shevaning o’ziga xos turlanishidagi fonetik o’zgarishlarga izoh bering.
Javob: Bizning mahallamiz shevasida jo’nalish kelishigining gä/kä/qа/ja/jä shakllari uchraydi:
-jo’nalish;
bogʻga ~ bäqqä
Dalaga ~ dälägä
Eshikka ~ eshikka
Oʻziga ~ özijä
- o’rin-payt; dä/dа/tä/tа
Uyda ~ üjdä
Toʻyda ~ tokda
Kitobda ~ kïtāpta
Ishda ~ ïšta
Qafasda ~ qäfästä
-chiqish; -dän/dаn/tän/tаn
Undan ~ undan
Uydan ~ üjdän
Kitobdan ~ kïtāptan
Dostları ilə paylaş: |
