huquqiy tartibga solish (boshqaruv)
ning
pred metini tashkil qiladi.
Huquqiy tartibga solish (boshqarish)
usuli esa,
huquq ning ijtimoiy munosabatlarga ta’sir ko‘rsatishga yordamlashadigan
yo‘l lari, usullari, vositalarining yig‘indisidir.
Ijtimoiy munosabatlarning mehnat munosabatlari, ijtimoiy ta’minot, mo -
li ya va hokazolar kabi turlari alohida huquqiy normalar orqali tartibga so li nadi.
O‘zbekiston Respublikasi huquq tizimini quyidagi jadval-sharhi orqali
ifo dalash mumkin:
HUQUQ TIZIMI
Mamlakatning ichki huquq tizimi
tarmoqlari
Moddiy huquq
tarmoqlari
Xalqaro huquq tizimi
tarmoqlari
fuqarolik-
protsessual
jinoyat-
protsessual
iqtisodiy-
protsessual
ma’muriy-
protsessual
moliya
agrar
yer
oila
ma’muriy
konstitutsiyaviy
ekologiya
suv
mehnat
jinoiy
fuqarolik
va boshqalar
Xalqaro dengiz
huquqi
Diplomatik va
konsullik huquqi
Xalqaro xavfsizlik
huquqi
Xalqaro ommaviy
huquq
Xalqaro xususiy
huquq
Xalqaro tashkilotlar
Protsesual huquq
tarmoqlari
AXLOQ VA HUQUQ. HUQUQIY MUNOSABATLAR
http:eduportal.uz
102
Bu huquq tarmoqlaridan ayrimlarini tavsifl aylik:
– Konstitutsiyaviy huquq sohasi – bu huquq tarmog‘i huquq tizi midagi
eng asosiy huquq sohasi. Chunki, unda huquqning bosh tamo yillari, dav lat-
ning hu quqiy qiyofasi belgilab beriladi. Konsti tutsiyaviy huquq to mo ni dan
davlat, jamiyat va shaxslar o‘rta sidagi munosabatlar tar tibga solinadi. Un da
davlat suvereniteti, davlatning siyosiy, bosh qaruv shakli, ma’muriy-hudu diy
tuzi lishi, davlat or ganlarining huquqiy maqomi, insonlarning asosiy huquq
va er kinliklari, jamiyat ning o‘ziga xos xususiyatlari kabi muhim ma sa lalar
mustahkamlangan.
– Mehnat huquqi sohasi orqali – korxonalar, tashkilotlar va ular ning
xodim lari o‘rtasidagi mehnat muno sabatlari tartibga solinadi.
– Fuqarolik huquqi sohasi orqali – mulk bilan aloqador hamda nomulkiy
mu no sabatlar tartibga solinadi.
– Oila huquqi sohasi orqali – oiladagi, oila va nikoh bilan bog‘liq mu-
no sabatlar tartibga solinadi.
– Ekologiya huquqi sohasi orqali – tabiatni muhofaza qilish jarayonida
yuza ga keladigan munosabatlar tar tibga solinadi.
– Jinoyat huquqi sohasi orqali – qanday xatti-harakatlar jamiyat uchun
xavfl i ekanligi belgilanadi, ularni sodir etganlar qanday jazolanishi va bu
borada yu za ga keladigan barcha munosabatlar tartibga solinadi.
Protsessual huquqlar sudlarning faoliyatini tartibga soladi va qaysi tar-
moq qa oid huquqiy masalalarni ko‘rayotganligiga qarab yuqoridagi sharhda
kel ti rilgan 3 ta turga bo‘linadi:
– Fuqarolik-protsessual huquq normalari sudlarning fuqarolik, oilaviy,
meh nat, yer bilan bog‘liq va moliyaviy munosabatlar kabi bir qator sohalar-
dagi faoliyatini tartibga soladi. Ya’ni, shu sohalarga oid ishlar ko‘rilayotgan
bo‘l sa, sudlar fuqarolik-protsessual qonunchilikka asosan ish ko‘radilar.
– Iqtisodiy protsessual huquqida ham yer, agrar, moliyaviy, ekologiya
soha lariga oid huquqiy munosabatlarni sudlar orqali yechish ko‘zda tutilgan.
Agar fuqarolik-protsessual huquqida fuqarolar jismoniy shaxslar o‘rtasidagi
muno sabatlar o‘z aksini topsa, iqtisodiy protsessual huquqda xo‘jaliklararo
mul kiy nizolarni hal etish nazarda tutilgan.
– Jinoyat-protsessual huquq sudlov, tergov, prokuratura organlarining jino-
yat ishlarini tergov qilish va sudda ko‘rib chiqish faoliyatini tartibga soladi.
http:eduportal.uz
|
