Bozor iqtisodiyoti tizimi. Bu bozordagi talabni qondirishga qaratilgan,
bozor orqali hamkorlikni taqozo etuvchi erkin va demokratik tizim. U xususiy
mulkchilik, bozor uchun ishlash, cheklanmagan iqtisodiy tanlov, naf ko’rish va
raqobat kabi tamoyillarga asoslanadi. Bozor tizimida daromad topish
chegaralanmaydi, boy bo’lish ta’qiqlanmaydi, o’ziga to’q, farovon yashovchi
odamlarning moddiy tengsizligi mavjud bo’ladi. Bozor tizimi asosida tovar ishlab
chiqarish, pul yotadi. Bozor tizimi dunyoning barcha mamlakatlarida bor, lekin
uning rivojlanish darajasi bir xil emas.
Totalitar-rejali yoki buyruqbozlik-ma’muriy iqtisodiyot tizimi. Bu to’la
to’kis davlatlashtirilgan iqtisodiy tizimdir. Uning asosi davlat mulki hisoblanadi,
ishlab chiqarish davlatning reja-topshiriqlariga binoan yurgiziladi, nima ishlab
chiqarish masalasi davlatning buyrug’iga binoan hal qilinadi. Boy bo’lish
ta’qiqlanadi, kambag’allarning tengligi hukm suradi. Bunday iqtisodiy tizim sobiq
sotsialistik mamlakatlarda bo’lgan.
Aralash iqtisodiy tizim. Bu har xil darajada bozor va nobozor aloqa-
munosabatlarining qorishmasidan iborat tizimdir. Bu tizimda bozor vositalari bilan
birgalikda rejalashtirish, hamkorlik va saxovatga asoslangan iqtisodiy aloqalar
mavjud bo’ladi. Iqtisodiyot yuksak texnologiya, g’oyat yuqori mehnat
unumdorligiga asoslanadi, bu esa moddiy to’kinchilikni ta’minlaydi. Aholining
ko’pchiligi mulk sohibiga aylanadi.
· Iqtisodiy faoliyatni tahlil qilish imkoniyatini beradigan usullar: Xalqaro bozorda raqobatbardoshlik afzalligini ko’rsatkichi milliy
iqtisodiyotning rivojlanish darajasini baholaydigan muhim ko’rsatkichdir. Milliy
iqtisodiyotda u yillik milliy daromad xajmini yil davomida sarflangan barcha
resurslarning qiymatiga bo’lgan nisbatidir.
Mamlakatning boyligi quyidagi ko’rsatkichlar yig’indisi bilan
