O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Talab va taklifning ekonometrik modellari

R - bir birlik mahsulotning narxini bildiradi, absissa o‘qi bo‘yicha belgilangan Q – mahsulot miqdorini ifodalaydi. Mahsulot narxi – bu sotuvchi taklif qilayotgan ma’lum miqdordagi mahsulot uchun oladigan va xaridor talab qilayotgan bu mahsulot uchun to‘laydigan to‘lovdir.

Taklif funksiyasi - Q_S bozorning narxlarida ishlab chiqaruvchining qancha miqdorda mahsulot sotishiga xohishi borligini bildiradi. Bu egri chiziq yuqoriga yo‘nalgan bo‘ladi, negaki narx qancha yuqori bo‘lsa, firmalar shuncha ko‘p mahsulot ishlab chiqarishi va uni sotishga intilishi mumkin bo‘ladi.

Talab funksiyasi - Q_D, bozorning har bir narxida iste’molchilar qancha miqdorda mahsulot xarid qilishga tayyor ekanliklarini bildiradi. Talab egri chizig‘i pastga yo‘nalgan, negaki odatda iste’molchi narx past bo‘lganida, ko‘proq mahsulot xarid qilishni afzal ko‘radi.

Talab va taklif funksiyalari bir nuqtada, talab va taklif muvozanatlashgan A nuqtada kesishadi, ya’ni muvozanat narx – R^* va muvozanat ishlab chiqarish miqdorida - Q^*. Muvozanat narxda R^* taklif qilinayotgan va talab qilinadigan mahsulot miqdori bir miqdorda Q^* ga tengdir. Bozor mexanizmi erkin bozordagi sharoitni muvozanat narx o‘rnatilmagunicha o‘zgarishini ta’minlaydi, ya’ni narxning o‘zgarishi taklif qilinayotgan mahsulot hajmi, talab qilinayotgan mahsulot hajmiga teng bo‘lmagunicha davom etadi. Muvozanat nuqtasida taqchil ham, ortiqcha taklif ham bo‘lmaydi, shunday ekan bozorda narxni o‘zgarishiga olib keluvchi kuchlar ham bo‘lmaydi.

Narxga nisbatan talabning chiziqli ko‘rinishidagi ekonometrik modeli Q_d=a₀+a₁*P.

Narxga nisbatan taklifning chiziqli ko‘rinishidagi ekonometrik modeli Q_s=b₀+b₁*P.