O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti Qarshi filiali

3-rasm. Tarmoq adapter platasi.

Kompyuter tarkibida adapter platasining ravon ishlashi uchun

uning asosiy ko'rcatkichlarini to'g'ri o’matish zanir:
• kiritish-chiqarish portining asos manzilini (ya’ni manzil
maydonining boshlanish manzilini, u orqali kompyuter adapter
hilan muloqot qiladi);
• foydalaniladigan uzilish nomcri (ya'ni taqiqlash yolining
nomcri, u orqali kompyuterga adapter o’zi bilan axborot
almashinuvi zarurligi haqida xabar beradi);
• bufer va yuklanuvchi xotiralarning asos manzili (ya’ni adapter
tarkibiga kiruvchi kompyuter aynan shu xotira hilan muloqot qilishi
uchun).
Bu ko'rsatkichlarni foydalanuvchi tomonidan adapter plata-
sidagi ulash moslamasi (djamcr) yordamida tanlab o’matish mum-
kin. Ickin plata bilan beriladigan maxsus adaptemi initsializa-
tsiyalovchi dastur yordamida ham o‘matish mumkin. Mamma
ko’rsatkichlarni (manzil va uzilish nomeri) tanlashdae'tiborberish
kcrakki, ular kompyuteming boshqa qurilmalarida o’matilib, band
bo'lgan ko’rsatkichlaridan farq qilishi kerak. Hozirgi zamon tarmoq
adapterlarida ko'pincha Plug-and-Play tartibi qoMlaniladi, ya’ni
ko’rsatkichlarning foydalanuvchi tomonidan o’rnatilishi (soz-
lash)ning hojati yo*q, ularda sozlash kompyuter elektr manbayiga
ulanganda avtomatik ravishda amaiga oshiriladi.
Adaptcming asosiy tarmoq vazifalariga quyidagilar kiradi:
• kompyuter va mahalliy tarmoq kabclini galvanik airatish (bu.
odatda, signalning impuls transformatori orqali uzatiladi);
• mantiqiy signallarni tarmoq signallariga va aksiga o'zgartirish;
• (armoq signallarini kodlash va dekoderlash;
• qabul qilinayotgan pakctlardan aynan shu aboncntga manzil-
lashtirilgan pakctlarni tanlab qabul qilish;
• parallel koddan ketma-kei kodga axboro! u/atilishda o'zgar-
tirish va axborot qabul qilishda aksiga o'zgartirish;
• adaptcming bufer xotirasiga uzatilayotgan va qabul qilinayotgan
axborotlanii yozish;
• qabul qilingan axborot almashinuvini boshqarish usulida
tarmoqqa cga bo'lishni tashkil qilish;
• axborotlanii qabul qilish va uzatishda pakeilaming nazorai
bitlari yig'indisini hisoblash.
Odatda, hainma tarmoq vazifalari maxsus katta integral
sxemalar yotdamida amalga oshirilganligi uchun adapter platasining
o’lchami kichik va narxi arzondir.
Agarda. tamioq adapteri bir necha turdagi kabellar bilan ishlay
olsa, u holda yana bir sozlanish lozim bo'lgan ko'rsatkich qo'shiladi
(kabcl turini tanlash). Masalan. adapter platasida u yoki bu turdagi
kabelga ulash uchun moslama (перемичка) bo'lishi mumkin.
Adaptcrdan boshqa hamma mahalliy tarmoq qurilmalari yordamchi
qurilmalar bo'lib, ko'pincha ularsiz ham ishni tashkil qilish mumkin.
Transiverlar yoki uzatish va qabul qilish qurilmalari
(TRANsminer+reCEIVER — приемопередатчики), adapter bilan
tannoq kabeli o'rtasidagi axborotni uzatish uchun xizmat qiladilar
yoki tarmoqning ikki qismlari (segment) o'rtasidagi axborot
uzatishni amalga oshiradilar. Transiver signalni kuchaytirish, signal
qiymatlarini o'zgartirish yoki signal ko'rinishini o'zgartirish (masa-
lan. clcktr signalini yorug'lik signaliga va teskariga) ishlarini bajaradi.
Ko'pincha adapter platasiga o'rnatilgan qabul qilish va uzatish
qurilmasini transiver deb ham yuritiladi.
Repilerlar yoki qaytaruvchi (repeater - повторители)
qurilmasi transivetga nisbatan ancha oddiy vazifani bajaradi. U faqat
susaygan signalni qayta tiklab awalgi, ya'ni uzatilgan vaqtidagi
ko'rinishga (amplitudasi va ko'rinishini) keltiradi. Signalni qayta
tiklashning asosiy maqsadi, tarmoq uzunligini oshirishdan iborat
(4-rasm). Lekin repiterlar ko'pincha boshqa funksiyalami ham
bajaradi, masalan, tarmoqqa ulanadigan qismlami galvanik ajratish.
Repiterlar va transivcrlar hcch qachon o'zidan o'tayotgan axborotga
ishlov bermaydi.