O„zbekiston Respublikasi fanlar akademiyasi Volume 4

O„zbekiston Respublikasi fanlar akademiyasi 
Volume 4 | Conference Proceedings 1 | 2023
O„zbek tili, adabiyoti va folklori instituti 
Alisher Navoiy adabiy va ilmiy merosini 
o‘rganish masalalari 
DOI: 10.24412/2181-1385-2023-1-225-231 
 
 
 
 
 
231
 
8-fevral 
https://tai.uz/

Xalqaro konferensiya
 
ifodasi bo„lib, asarning ikkinchi qismidagi 10 ta bobda Naqshbandiya sulukidagi 10 
ta maqomatning asl mohiyati, ilohiy haqiqatlari to„la ochib berilgan. Ilm ahliga 
ma‟lumki, tariqatda maqomat va hol tushunchalari muhim ahamiyatga ega. 
“Maqomat” – maqom (manzil, bekat) so„zining ko„pligi bo‟lib, solikning ruhiy-
ma‟naviy kamoloti bosqichlarini anglatadi. 
Mutasavvuf olim Najmiddin Komilovning “Tasavvuf” kitobida tariqatning 
maqomotlari Abu Nasr Sarroj qaydi bilan quyidagicha keltirilgan: 1.Tavba; 2.Vara‟; 
3. Zuhd; 4. Faqr; 5. Sabr; 6. Xavf; 7. Rajo; 8. Tavakkul; 9. Rizo. 
Shayx Najmiddin Kubro “Usuli Ashara” (O„n usul va sharhi) asarida 1) Tavba, 
2) Zuhd, 3) Tavakkul, 4) Qanoat, 5) Uzlat, 6) Zikr, 7) Tavajjuh, 8) Sabr, 9) 
Muroqaba, 10) Rizo kabi maqomat bosqichlari sanab o„tilgan. [4] Navoiy esa bu 
maqomatlar tarkibiga tavoze va ishqni kiritadi. Mutafakkirning fikricha haqiqiy 
oshiqda tavoze (kamtarlik) va ishq ham mukammal bo„lmog„i kerak. Navoiy komil 
inson axloqi haqida mulohaza yuritib, tasavvuf g„oyalarini aqliy-nazariy 
mushohadadan ko„ra hissiy-obrazli tafakkur bilan tushuntirishni joiz deb biladi va 
asosiy muddaoni she‟riy satrlar yordamida ifodalaydi. Demak, Navoiy shoir sifatida 
ma‟rifat siriga yetkazuvchi maqomot konsepsiyasini yaratgan desak, mubolag„a 
bo„lmaydi. 
 
REFERENCES 
1. Qur‟oni Karim (1992). Va-n-najm surasi. Cho„lpon;
2. Navoiy, A. (2011). Mahbub ul-qulub. Toshkent; 
3. Komilov, N. (2009). Tasavvuf. Movarounnahr; 
4. Kubro, N. (2005). Usuli ashara. O„qituvchi; 
5. Komilov, N. (1994). Farididdin Attor “Ilohiynoma”. Yozuvchi. 
6. Ochilov, E. (2001). Navoiy idealidagi komil insonlar. O„zbek tili va adabiyoti 
jurnali 5-son. 7-bet; 
7. Haqqul, I. (2001). Tasavvuf va Navoiy she‟riyati munosabatiga doir. O„zbek tili va
adabiyoti jurnali 1-son. 7-bet.
8. Bertels, E. So„fizm va tasavvuf adabiyoti. 
https://ziyouz.com/books/adabiyotshunoslik/Yevgeniy%20Bertels.%20So'fizm%20va
%20tasavvuf%20falsafasi.pdf
.