O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
TERI-TANOSIL KASALLIKLARI
Teri-tanosil kasalliklari sog‘liqni saqlash tizimining dolzarb muammosidir. Ma’lumki, respublikamizda jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklar bo‘yicha epidemiologik holat yildan-yilga yomonlashib bormoqda. 1990 respublikamiz bo‘yicha 100000 aholiga 8 zaxm kasalligi to‘g‘ri kelgan bo‘lsa, 1998 yilga kelib bu ko‘rsatkich 45,5 ga tenglashgan. Xuddi shunday holat so‘zak bilan kasallanish bo‘yicha ham kuzatilgan. Ayniqsa bu ko‘rsatkich yirik shaharlar va viloyat markazlarida yuqoridir. Teri-tanosil kasalliklari, jumladan zaxm yosh nuqtai nazaridan tahlil qilinganda, uning miqdori 8–20 yoshdan boshlab sezilarli darajada o‘sib boradi. Ayniqsa 16 yoshdan 50 yoshgacha bo‘lgan shaxslarda bu kasallikning uchrashi juda yuqoridir. Bu kasallikning miqdori kasal jinsiga ham bog‘liqdir. Agar XX asr oxirgi o‘n yilligi boshlarida zaxm kasalligi erkak jinsiga mansub shaxslarda ko‘proq uchragan bo‘lsa, 1992–93 yillarga kelib ayol va erkaklar o‘rtasidagi tafovut yo‘qoldi. 1994–95, ayniqsa 1996–97 yillarda bu kasallik ayollar o‘rtasida sezilarli darajada o‘sdi va erkaklarga nisbatan ancha ko‘proq uchradi. Shu bilan birga, kasallik kechuvi ham sifat jihatdan o‘zgardi. Agar 90- yillar boshida zaxm kasalligi kechuvida ikkilamchi retsidiv, ikkilamchi erta yashirin va kechki yashirin zaxm turlarining salmog‘i yuqori bo‘lgan bo‘lsa, 1995–97 yillarga kelib birlamchi va ikkilamchi yangi zaxm turlari salmog‘i o‘sdi. Bu o‘sish erta va, ayniqsa kechki yashirin zaxm turlarining kamayishi hisobiga ro‘y bermoqda. Hozirgi vaqtda teri-tanosil kasalliklarining bolalar va o‘smirlar o‘rtasida ko‘payib borish ehtimolligi ko‘zga yaqqol tashlanmoqda. Yuqorida bayon etilganlarning barchasi teri-tanosil kasalliklarining kelib chiqishi va tarqalishiga qarshi kurash, uning oldini olish chora- tadbirlarini keng ko‘lamda amalga oshirish juda dolzarb muammo ekanligidan dalolat beradi. Shuning uchun ham teri-tanosil, ya’ni jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklarni o‘rganish, ularning kelib chiqishi va tarqalishining oldini olish, samarali davo usullarini ishlab chiqish respublikamiz sog‘liqni saqlash tizimiining asosiy yo‘nalishlaridan biridir. Teri-tanosil kasalliklari haqida tushuncha. Teri-tanosil kasalliklari qadimdan ma’lum. Bizning eramizgacha bir qancha teri kasalliklarining klinik belgilari yozib qoldirilgan. Yaqingacha faqat zaxm, so‘zak, yumshoq shankr, venerik limfo- granulematoz va donovanoz venerik kasalliklar deb yuritilgan. XX asrga kelib teri-tanosil, jumladan jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklar soni oshib bormoqda. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining ma’lumotiga qaraganda, oxirgi o‘n yil ichida ularning soni ancha oshdi. 161 Venerik kasalliklar infeksion kasalliklar bo‘lib, maxsus qo‘zg‘atuvchi – mikroorganizmlar ta’sirida kelib chiqadi. Bu qo‘zg‘atuvchilar inson tanasiga asosan jinsiy aloqa natijasida yuqadi, shuning uchun ham teri- tanosil – venerik kasalliklar jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklar deb ataladi. Ularda infeksiya manbai kasallangan inson bo‘lib, kasallik bevosita va bilvosita kontakt yo‘li bilan kasal kishidan sog‘lom kishiga yuqadi. Bu kasalliklarda ham, boshqa infeksion kasalliklar singari, infeksion jarayonning boshlanishi makro va mikroorganizm orasidagi murakkab munosabatlarga bog‘liq bo‘ladi. Bunda bir tarafdan makroorganizm spetsifik va nospetsifik himoya tizimining holati, teri qatlamlarining anatomik butunligi va boshqalar katta ahamiyat kasb etsa, ikkinchi tomondan mikroorganizm miqdori, uning patogen, virulentlik, moslanish shakli va boshqa xossalari o‘ziga xos o‘rin tutadi. Teri-tanosil kasalliklari ichida eng ko‘p uchraydigan turi zaxm (sifilis) va so‘zak (gonoreya)dir. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|