O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
Difteriya (bo‘g‘ma)
Difteriya – tomoq bezlari va nerv to‘qimalarining mahalliy infeksion yallig‘lanishi, umumiy kuchli zaharlanish, asab va yurak sistemalari a’zolarini ishdan chiqarish kabi asoratlar bilan kechuvchi kasallikdir. Chaqiruvchisi difteriya korinebakteriyasi bo‘lib, zaharli (toksik) harakatsiz tayoqchalar ko‘rinishidadir. Difteriya tayoqchalari tashqi muhit ta’sirlariga juda chidamli bo‘ladi. Difteriya mikrobi bir tomchi so‘lak, eshik ushlagichlarida va bolalar o‘yinchoqlarida 15 kungacha saqlanib qoladi. Suv va sutlarda 6–20 kunlar mobaynida hayot kechira oladi. 156 Ularga quyosh nurlari va yuqori haroratlar salbiy ta’sir qiladi, qaynatil- ganda bir daqiqada qirilib ketadi. Kasallik tarqatuvchisi bo‘lib, kasallikning har qanday bosqichida og‘rigan bemorlar va bakteriya tashuvchi insonlar sanaladi. Difteriya chaqiruvchi bakteriyalar asosan nafas olish yo‘llari va halqum sohalarida joylashadilar. Kasallik havo-tomchi va havo-chang yo‘llari orqali yuqadi. Bemor yoki bakteriya tashuvchilarning yo‘talgan, aksa urgan va gapirgan vaqtlarida nafas va halqum yo‘llaridan tarkibida difteriya bakteriyasi bo‘lgan so‘lak tomchilari orqali kichik zarrachalar havoga tarqaladi. Aynan shu zarrachalarning sog‘lom odamning yuqori nafas va halqum a’zolariga tushishi tufayli kasallik rivojlanadi. Ro‘zg‘or buyumlari va o‘yinchoqlarga tushgan so‘laklar evaziga yuqadigan turlari ham uncha katta bo‘lmagan ahamiyatga egadir. Gohida birgalikda bir olmani iste’mol qilishda ham yuqadi. Kasallikning fasliy kuchayishi asosan kuz va qish fasllariga to‘g‘ri keladi. Patogenezi: Bo‘g‘ma mikroblari organizmga qanday yo‘l orqali kirganligiga qarab, og‘iz-halqum, burun va yuqori nafas olish yo‘llari shilliq pardalarida rivojlanadi va shu joyning o‘zida kirish darvozasini hosil qiladi. Mikroblarning kirish joyiga qarab bo‘g‘ma: og‘iz-halqum, nafas olish yo‘llari, burun, ko‘z, kam hollarda teri, jinsiy a’zolar va aralash bo‘g‘malarga bo‘linadi. Eng ko‘p uchraydigan turi og‘iz-halqum ko‘rinishidir (85–90 % gacha). Kasallikning rivojlanish davri 2–10 kun. Ushbu bo‘g‘mada kamquvvatlik, bosh og‘rishi, harakatning susayishi, ayrim hollarda qusish, haroratning 39 0 C gacha ko‘tarilishi, kuchli zaharlanish holatlari kuzatiladi. Tomoq bezlarida me’yoridagi qizarish bilan birgalikda, shish va o‘rgimchak uyasi ko‘rinishidagi kulrang parda paydo bo‘ladi. Bu parda oson ko‘chadi hamda qontalash hosil bo‘lib, o‘rnida mustahkam parda hosil bo‘ladi. Bunday parda juda qiyin ko‘chadi. Ko‘chirilganda yana boshqatdan hosil bo‘laveradi. Bir vaqtning o‘zida mahalliy limfa tugunlari kattalashib, paypaslab ko‘rilganda og‘riydi. Ayrim hollarda teriosti yog‘ qatlamining shishi ham kuzatiladi. Nafas yo‘llari bo‘g‘masida mahalliy o‘zgarishlar asosan kekirdakda (mahalliy krup), tarqalgan ko‘rinishi esa traxeya, bronx va bronxiolalarda (pastki krup) bo‘ladi. Haqiqiy krupda nafas qisishi (bo‘g‘ilish) va yo‘tal kuzatiladi. Bemorning nafas olishi hushtaksimon, masofadan eshitilib turadi. Nafas olishning qiyinlashishi bir necha minutdan yarim soatgacha cho‘ziladi. Yuqoridagi holat o‘tgandan keyingi davrda bemorlarda havo yetmaganligi sababli ko‘karish, rangining oqarishi burun «uchburchagi»da kuzatiladi, kuchli ter bosishi va yurak urishining buzilishi yuz beradi. 157 Bo‘g‘maning eng og‘ir asoratlariga infeksion-toksik shok, traxeya qisilishi, miokardit va polinevropatiya holatlari kiradi. Profilaktikasi: kasallik tashxisi aniqlanganda zudlik bilan bemorni shifoxonaga yotqizish va boshqalar bilan muloqotini cheklash, butkul sog‘ayish bakteriologik tekshirishlar bilan tasdiqlanmagunga qadar izolatsiya qilish kerak. Bemorlar bilan muloqotda bo‘lgan hamma insonlarni tekshirib, tashxis inkor qilinguncha ularni 7 kun mobaynida izolatsiya qilish shart. Difteriya o‘chog‘idagi bemorlar shifoxonaga yotqizilgandan so‘ng 1 % xloramin eritmasi bilan dizenfeksiya ishlari amalga oshiriladi. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|