O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Moddiy budjet normalari
|
moddiy
va protsessual normalarga bo‘linadi. Buning ustiga, budjet huquqida ushbu normalar moliya huquqining boshqa bo‘limlariga nisbatan ko‘proq aniq ajratilganligini kuzatish mumkin. Shu munosabat bilan adabiyotlarda mavjud bo‘lgan budjet huquqi normalarini «shartlilikning muayyan ulushlari bilan» moddiy va protsessual normalarga bo‘lish o‘zini to‘liq oqlamaydi. Moddiy budjet normalari budjet qurilishi va budjet tizimi, budjetlarning daromad va xarajatlar tarkibi, davlat organlarining budjet sohasidagi vakolatlarini mustahkamlab beradi. Protsessual normalar jarayon xususiyatiga ega bo‘lib, budjet huquqining moddiy normalarini amalga oshirishning yuridik shakli hisoblanadi. Ular budjetlarni va ularning ijrosi to‘g‘risidagi hisobotlarni tuzish, ko‘rib chiqish, tasdiqlash va ijro etish tartibini hamda budjet jarayoni sohasida budjet huquqi subyektlari vakolatlarini amalga oshirishning aniq huquqiy shakllarini belgilab beradi. Budjet huquqi normalari uning manbalari bo‘lgan turli normativ- huquqiy hujjatlarda mustahkamlangan. Budjet huquqining dastlabki normalari O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ko‘rsatilgan bo‘lib, uning tegishli normalari budjet qurilishi va davlat budjet tizimi asoslarini belgilab beradi (122-modda), vakillik va ijroiya organlarining budjetni tartibga solish sohasidagi vakolatini mustahkamlab beradi (78, 100- moddalar). Ushbu konstitutsiyaviy normalarni rivojlantirishda budjet munosa- batlarini tartibga soluvchi ko‘p sonli normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilingan bo‘lib, ular orasida, avvalambor, «Budjet tizimi to‘g‘risida»gi qonunni ko‘rsatib o‘tish mumkin. U budjet huquqi manbalari ichida alohida o‘rin tutadi, chunki u maxsus belgilangan qonunchilik hujjati bo‘lib, umumiy huquqiy asoslarni mustahkamlab beradi. O‘zbekiston Respublikasining barcha budjet qonunchiligi ular asosida tuzilishi kerak, 96 bundan tashqari, unda O‘zbekiston Respublikasi davlat budjetining batafsil tartiboti berilgan. Qonun, xususan, davlat budjetini tuzish prinsiplari va tuzilmasini, uni tuzish, ko‘rib chiqish, qabul qilish va ijro etish tartibini belgilaydi. Shuningdek, unda davlat budjeti daromadlarini shakllantirish va xarajatlarini amalga oshirish, hisob-kitoblar va hisobot tartibi hamda davlat budjeti mablag‘lari bilan operatsiyalarni amalga oshirishni nazorat etish prinsiplari mustahkamlangan. Budjet huquqining maxsus manbalari qatoriga O‘zbekiston Respublikasining 2004-yil 26-avgustda qabul qilingan «Davlat budjetining G‘azna ijrosi to‘g‘risida»gi qonuni ham kiradi. Ushbu qonun davlat budjetining g‘azna ijrosi tushunchasini va uning asosiy prinsiplarini, maxsus vakolatli moliyaviy organ va uning Qoraqal- pog‘iston Respublikasi, viloyatlar, tuman va shaharlardagi bo‘linmalari- ning vazifalarini belgilab beradi. Mazkur normativ hujjat davlat budjetining barcha daromadlarini yagona g‘azna hisobvarag‘iga kiritish va davlat budjetining xarajatlarini shu hisobvaraqdan to‘lashning, G‘aznachilikning boshqa organlar va tashkilotlar bilan o‘zaro munosabatining qonuniy asoslarini o‘rnatadi. Shuningdek, budjet huquqining manbalariga umumiy xususiyatdagi ayrim qonunchilik hujjatlari, ya’ni O‘zbekiston Respublikasining «Vazir- lar Mahkamasi to‘g‘risida»gi, «Mahalliy davlat hokimiyati to‘g‘risida»gi, «Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida»gi qonunlari kiradi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasi- ning 2006- yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va davlat budjeti parametrlari to‘g‘risida»gi 2005-yil 27-dekabr qarorida ham budjet huquqining juda muhim normalari mavjud. Ayni shu qarorlar bilan O‘zbekiston Respublikasi davlat budjetining asosiy parametrlari belgilanadi va tegishli moliya yiliga Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat va Toshkent shahri budjetlari daromadlar va xarajatlar hajmi, respublika budjetidan beriladigan dotatsiyalar va maqsadli subvensiyalar hajmi, umumiy davlat soliqlari tushumlari, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy budjetlari bo‘lgan eng kam miqdorlari; ijtimoiy sug‘urtaga majburiy badallar, ajratmalar miqdorlari va Respublika yo‘l jamg‘arma- siga ajratiladigan mablag‘lari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahka- masining boshqa qarorlarida belgilab berilgan. Budjet huquqi manbalarining eng ko‘p sonli guruhini Moliya vazirligining normativ-huquqiy hujjatlari tashkil etadi. Ularga, masalan, 97 Ijtimoiy sohalar tashkilotlari bo‘yicha budjetdan mablag‘lar ajratishning har yilgi bazaviy normativlarini belgilash to‘g‘risida nizom, Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy budjetlariga budjet ssudalarini berish va olingan budjet ssudalarini to‘lash tartibi to‘g‘risida nizom, O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjetini tuzish va ijro etish qoidalari va boshqalar kiradi. Ma’lumki, budjet huquqi moliya huquqining bo‘limi sifatida o‘z ichiga ikki institutni oladi: budjet tuzilishi va budjet jarayoni. To‘g‘ri, ayrim manbalarda qayd etilgan holat to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rsatilmaydi, ammo budjet huquqi normalari moddiy va protsessual normalarga tasnif qilingan vaqtda, inobatga olinadi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|