O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi” faniga kirish. Fanning predmeti, maqsadi va vazifalari

155-modda. “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tegishli taklif kiritilgandan keyin olti oy mobaynida Konstitutsiyaga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida keng va har taraflama muhokamani hisobga olgan holda konstitutsiyaviy qonun qabul qilishi mumkin. Agar O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Konstitutsiyani o‘zgartirish to‘g‘risidagi taklifni rad etsa, taklif bir yil o‘tgandan keyingina qayta kiritilishi mumkin”¹.
Ushbu modda Konstitutsiyaning so‘nggi moddasi bo‘lib, unda Konstitutsiyaga o‘zgartirish kiritish tartibi va shartlari mustahkamlangan. O‘zbekiston Respublikasi qonunlarini tayyorlash tartibi 2006 yil 21 avgustda qabul qilingan “Qonunlar loyihalarini tayyorlash va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga kiritish tartibi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining qonuni⁵⁵ orqali amalga oshirilmoqda.
Konstitutsiyaning sharhlanayotgan moddasi mazmuniga ko‘ra, taklif kiritilgandan keyin uzog‘i bilan olti oy ichida Konstitutsiyaga o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida qonun qabul qilinishi mumkin. Bunda shuni e’tiborga olish lozimki, agar Oliy Majlis mazkur taklif asosida qonun qabul qiladigan bo‘lsa, taklif kiritilgan muddat bilan qonun qabul qilinadigan vaqt orasi olti oydan oshmasligi lozim. Agar shunday vaziyat ro‘y bersa, mazkur taklif asosida ushbu qonunni qabul qilish mumkin bo‘lmaydi hamda taklif faqatgina bir yil o‘tgandan keyin qayta kiritiladi. Bundan tashqari, agar Oliy Majlis Konstitutsiyaga o‘zgartirish kiritish to‘g‘risidagi taklifni rad etsa, taklif bir yil o‘tgandan keyingina qayta kiritilishi mumkin.
Qayd etish kerakki, Konstitutsiyaga o‘zgartirish kiritish tartibining murakkabligi uning barqarorligini ta’minlash usullaridan biri sanaladi. Bu borada xorij tajribasiga murojaat etadigan bo‘lsak, turlicha yondashuvlar mavjudligini kuzatamiz. Masalan, qator mamlakatlarda oddiy qonun loyihasi parlamentning birgina a’zosi tomonidan taklif qilinishi mumkin bo‘lsa, Konstitutsiyaga o‘zgartirish kiritish to‘g‘risidagi loyiha esa faqat Prezident, hukumat yoki deputatlarning muayyan guruhi (masalan, Turkiyada – parlament a’zolarining 1/3 qismi), federatsiya sub’ektlari (masalan, Braziliyada – shtatlarning yarmi) tomonidan kiritiladi. Bundan tashqari, Konstitutsiyaga kiritilayotgan o‘zgartirishlar, qoida tariqasida, parlamentning har bir palatasida malakali ko‘pchilik tomonidan ma’qullanishi lozim. Masalan, Avstriya, Italiya, Niderlandiyada parlament a’zolarining 2/3 qismi ovozi zarur bo‘lsa, Gresiya, Ispaniyada 3/5 qismini tashkil etishi lozim bo‘ladi. Parlament Konstitutsiyaga o‘zgartirishlarni qabul qilgach, ayrim davlatlarda mazkur o‘zgartirishlar federatsiya sub’ektlari tomonidan (masalan, AQShda 3/4 qismi tomonidan ma’qullanishi), ba’zi mamlakatlarda esa (masalan, Daniya, Shveysariya) referendumda ham tasdiqlanishi lozim.
Xulosa qilib aytganda, so‘ngi paytlarda Konstitutsiyamizga kiritilayotgan o‘zgartirishlar xalq hokimiyatning birdan bir manbai ekanligi haqidagi tamoyilning amaldagi ifodasiga aylanib bormoqda. Boshqacha aytganda, bu norma – O‘zbekiston hech qachon demokratiyadan voz kechmasligi, huquqiy davlatchilikka sodiqligi, monarxiyaga yoki islomiy respublikaga aylanmasligini nazarda tutadi.

1^ https://sof.uz/post/dor-kunda-va-boshqalar

2^ Конституция. https://qomus.info/encyclopedia/cat-k/konstitutsiya-uz/

3^ Отахонов Ф. https://xs.uz/uzkr/post/konstitutsiya-tushunchasi-funktsiyalari-va-asosij-printsiplari

4^ Закирова.П. Конституцияни ўзгартириш бизга нега керак? https://www.xabar.uz/huquq/konstituciyani-ozgartirish-bizga-nega-kerak

5^ https://parliament.gov.uz/oz/news/yangilanayotgan-konstitutsiya-chinakam-xalq-konstitutsiyasi-boladi

6^ https://www.norma.uz/uz/qonunchilikda_yangi/yangi_tahrirdagi_konstituciya_kuchga_kirdi

7^ https://sud.uz/1004-2/

8^ Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони https://lex.uz/docs/6461609

9^ Конституция нормаларига расмий шарҳлар ҳозирча йўқ, шу сабабли ундаги норма ва тушунчаларга таҳририят умумқабул қилинган доирада, мустақил изоҳ бериб ўтмоқда.

10^ OʻZBEKISTONDA FUQAROLIK VA UNING KONSTITUTSIYAVIY ASOSLARI, 2016-03-06da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2008-04-17

11^ Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. VI bob., 2004-11-15da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2008-04-17

12^ Материал из Википедии — свободной энциклопедии

13^ В мире действует более 40 государственных программ предоставления гражданства (и паспорта) за значительные инвестиции в экономику: такие программы действуют как в Европе (Мальта, Кипр, Австрия, Словакия), на Карибах (Антигуа и Барбуда, Сент-Китс и Невис, Доминика, Гренада, Сент-Люсия). Как правило, под значительными инвестициями подразумевается безвозмездный взнос в фонд развития страны, либо покупка недвижимости.[1] Архивная копия от 11 мая 2018 на Wayback Machine

14^ Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармони Ўзбекистон Республикасида ўлим жазосини бекор қилиш тўғрисида. Тошкент ш.,2005 йил 1 август,ПФ-3641-сон қарори.

15^ Янги Конституция – осуда, обод ҳаётимиз кафолати.UZA. Жуманазар Холмўминов,Термиз давлат университети юридик факультети декани, юридик фанлари доктори, профессор

1¹ Беленький М. Спиноза. – М., 1964, - 202 с.

16^ Манба: https://rosuchebnik.ru/material/prava-i-svobody-cheloveka-i-grazhdanina/

17^ Jumaev N. Yangi tahrirdagi Konstitutsiya Yangi O‘zbekistonni qurish g‘oyasi atrofida butun jamiyatimizni jipslashtiradi // Yangi O‘zbekiston, 2023-yil 13-aprel, №71.

18^ Hasanaov O. O‘zgarishlar faslsafasi // Yangi O‘zbekiston, 2023 yil 6 aprel, №66(855).

19^ Oliy Majlis Qonunchilik palatasi. Parlament axborot markazi. Yangilanayotgan Konstitutsiya // Xalq so‘zi, 2023 yil 10 mart, №48(8391).

20^ O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining Konstitutsiyasi // Xalq so‘zi, 2023 yil 2 may, № 87-88 (8430-8431).

21^ Gapparov X. “Yashil” – iqtisodiyot – kelajagimiz kafolati // Xalq so‘zi, 2023-yil 10-iyun, №119(8462).

22^ Miraqulov M. Konstitutsiyaviy qonunning mohiyati va ahamiyati // Xalq so‘zi, 2023-yil 31-mart, №64(8407).

23^ 2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi. –T.: Adolat, 2022.-40-bet.

24^ Oliy Majlis parlamenti axborotlar markazi. Yangilanayotgan Konstitutsiya // Xalq so‘zi, 2023-yil 10-mart №48(8391).

25^ Saifnazarov I. O‘qituvchi maqomining yuksalishi. Uchinchi Renessans poydevorining barpo etish sari katta qadam // Yangi O‘zbbekiston, 2023-yil 5-aprel, №65(854).

26^ 2022-20269 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараqqиёт стратегияси. Т.: Адолат, 2022.-42-бет.

27^ Mirziyoev Sh.M. Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasi. –T.: “O’zbekiston” nashriyoti, 2022.-235-bet.

28^ Kurmanova D. O‘zbekistondagi Konstitutsiyaviy islohotlar // Xalq so‘zi, 2023-yil 15-aprel №75 (8418).

29^ Raxmonova U. Ayol baxtli bo‘lsa, oila baxtli, jamiyat barqaror bo‘ladi // Xalq so‘zi, 2023-yil 7-iyun, №116 (8459).

30^ Nazarov Sh. Iqtisodiy islohotlar xalq ishonchini oqlashga qaratilgan // Xalq so‘zi, 2023 yil 8 iyun, №117 (8460).

31^ Prezident: «Oila kichik vatan, oila tinch bo‘lsa, baxtli bo‘lsa, vatan tinch bo‘ladi». https://www.xabar.uz/uz/siyosat/prezident-oila-kichik-vatan

32^ O’R Vazirlar Mahkamasining “O’zbekistonda yoshlarga oid davlat siyosatini 2025 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida” 2021 yil 19 yanvar qarori. https://lex.uz/docs/-5234746

33^ O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. - 01.05.2023. https://lex.uz/docs/6445145

34^ O'zbekiston Respublikasi qonuni “Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonuniga o‘zgarish va qo‘shimchalar kiritish haqida. https://lex.uz/uz/docs/1106870?ONDATE=19.04.2018

35^ O'zbekiston Respublikasining qonuni «Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida». https://lex.uz/ru/docs/-9540?ONDATE=21.04.2021

36^ O'zbekiston Respublikasi Presidentining Farmoni «Axborot sohasi va ommaviy kommunikatsiyalarni yanada rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida». https://lex.uz/docs/-4188795

37^ O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Qarori. «Ommaviy axborot vositalarini qo‘llab-quvvatlash va jurnalistika sohasini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida». https://lex.uz/docs/-6083381?ONDATE=28.06.2022%2000

38^ «Унитар» сўзи лотинча «unus» – «бир» сўзидан олинган бўлиб, «ягона» деган маънони англатади.

39^ «Федератив» сўзи лотинча «feodus» сўзидан олинган бўлиб, «иттифоқ», «шартнома» маъноларини англатади.

40^ Қорақалпоғистон Республикаси Конституцияси 1993 йил 9 апрелда қабул қилинган.

41^ Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi. 1992. №1.

42^ Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining axborotnomasi. 1995. №12.

43^ Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining axborotnomasi. 1996. №5-6.

44^ Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi. 1997. №4-5.

45^ Odilqoriyev X.T., Tulteev I.T. Ikki palatali parlament. –T., 2005, 100-bet.

46^ Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining axborotnomasi. – 1995. – № 9. – 24-m.

47^ Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining axborotnomasi. – 1997. – № 4–5. – 102-m.

48^ Qarang: “Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatining va Senati aʼzosining maqomi toʻgʻrisida”gi qonun.

49^ Oʻsha manba.

50^ G‘ulomov S. O‘zbekiston kelajakka sarmoya kiritmoqda // Xalq so‘zi, 2023-yil 12-may, №97 (8440).

51^ Saidova D. Ijtimoiy soliqning pasaytirilgan stavkasini qo‘llash // Soliq va bojxona xabarlari, 2023-yil 30-may, №22 (1502).

52^ G‘ulomov S. O‘zbekiston kelajakka sarmoya kiritmoqda // Xalq so‘zi, 2023-yil 12-may, №97 (8440).

53^ Mirziyoev Sh.M. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari tashkil etilganining 31 yilligi munosabati bilan vatan himoyachilariga bayram tabrigi // Xalq so‘zi, 2023-yil 14-yanvar, №9 (8352).

1¹ https://lex.uz/docs/6445145 Ўзбекистон Республикаси Конституция 30.04.2023 йил

2² Ўша асар

54^ Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. 2001 йил, 21-сон, 147-148-моддалар.

1¹ https://lex.uz/docs/6445145 Ўзбекистон Республикаси Конституция 30.04.2023 йил

55^ "Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами", 2006 йил, 41-сон, 406-модда.