O‘zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi o‘zbekiston davlat konservatoriyasi “Хalq cholg‘ularida ijrichilik” kafedrasi

---

1 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MADANIYAT VAZIRLIGI 
O‘ZBEKISTON DAVLAT KONSERVATORIYASI
 
“Хalq cholg‘ularida ijrichilik” kafedrasi 
 
“Ijrochilik san’ati tarixi” fanidan kurs ishi 
Mavzu:_ "So‘g‘diyona " orkestiring gastrol safarlari va turli jamoalar bilan ijodiy 
hamkorlik rishtalari 
Bajardi: 
I 
kurs_____guruh 
“Хalq 
cholg‘ulari” 
yo‘nalishi 
talabasi__________________________________________ning 
KURS ISHI 
Tekshirdi: ____________________ 
Toshkent – 2022 y. 

---

2 
MUNDARIJA 
KIRISH…………………………………………………………………….……3 
I BOB “SO‘G‘DIYONA” DAVLAT XALQCHOLG‘ULARI KAMER 
ORKESTRINING IJODIY FAOLIYATI………………………………….….5 
1.1 “So‘g‘diyona” Davlat xalq cholg‘ulari kamer orkestri tashkil topishi……….5 
1.2 “So‘g‘diyona” orkestri o‘zining ijro mahorati………………………………..8 
II BOB “SO‘G‘DIYONA” ORKESTRINING GASTROL SAFARLARI VA 
TURLI JAMOALAR BILAN IJODIY HAMKORLIK RISHTALARI…….12 
2.1 “So‘g‘diyona” jamoasi birinchi marta xorijiy safarga chiqishi………………12 
2.2 “So‘g‘diyona” orkestrining repertuarlari……………………………….……14 
XULOSA…………………………………………………………………….….. 16 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………….. 17 
 
 

---

3 
KIRISH 
Kurs ishining dolzarbligi. Tarixdan ma’lumki, an’anaviy o’zbek musiqasida – 
vokal musiqasi ham, cholg’u musiqasi ham bir ovozli ya’ni inson ijrochiligi 
yaratilgan. Ushbu an’ana hozirgacha saqlanib qolgan. Xo’sh, unda ko’p ovozli 
musiqaning ahamiyati qanday? O’zbek xalq cholg’ularini ko’p ovozli musiqaga 
moslashtirishning nima keragi bor? – kabi savollar yuzaga kelishi tabiiydir. 
Respublikamizda musiqa san’atning yangi shakli va janrlari kirib kelishi bilan xalq 
cholg’ulari orkestr ro’lini qayta anglash, ularga yangi, yozma ko’p ovozli tipdagi 
musiqa san’ati namunalarini ijro etish davr talabi edi. Professional kompozitorlik 
ijodiyoti yuzaga kelishi va shu bilan bog’liq ravishda yozma an’anadagi ijrochilik 
madaniyatining o’zbek milliy cholg’u asboblarida ilgari mavjud bo’lmagan 
ijrochilik prinsiplari vujudga keldi. Bu yo’ldagi vzifalardan asosiysi – umum qabul 
qilingan no’tali tizimda yozilgan kopozitorlik asarini ijro etish uchun cholg’u 
asboblarini o’n ikki bosqichlik bir maqomdagi xromatik temperatsiya negizida 
takomillashtirilgan janlardan iborat edi.
Buning natijasida ko’p ovozlik orkestr ijrochiligi yuzag keldi. Sekin astalik 
bilan esa cholg’ularning oilalari yaratildi. O’tgan asrning boshlarida ko’plab 
musiqashunos, etnograf olimlar bu yo’lda bir qator tajribalar o’tkazishgan. O’zbek 
xalq cholg’ulari hozirgi kunga yetib kelgunga qadar juda uzoq va mashaqqatli yo’lni 
bosib o’tgan. Avvaliga o’zbek xalq cholg’ulari orkestrlari ijrosi tinglovchilarda har 
xil fikr uyg’otib, turli tanqidlarga ham uchragan. O’zbek Xalq cholg’ularini 
takomillashtirishdagi ilk tajribalar, o’tgan asrning 20–30–yillarga to’gri keladi. Bu 
g’oyani birinchi bo’lib, mashhur san’atkor Xorazmlik ustoz Matyusuf Xarratov, 
Toshkentlik mashhur sozgar Usta Usmon Zufarovlar amalga oshirganlar.
Ularning o’z oldiga qo’ygan vazifalari musiqa cholg’ularining ovoz 
jarangdorligini oshirish va Has pardalar yordamida cholg’u diapazonini oshirish ( 
eng past tovushdan, eng yuqori tovushgacha) kengaytirishdan iborat edi. 
Hammamizga ma’lumki milliy musiqiy cholg’ularimiz azal – azaldan faqatgina 
hona sharoitida ijro etishga mo’ljallangan edi. Ularning tembr hususiyati ham aynan 
shunga mos edi. Asta – sekin cholg’ularda keng davralarda va katta saxnalarda ijro 

---

4 
etishga tog’ri keladi. Yaratilgan mazkur cholg’ular esa talabga javob bermay qoladi. 
Shu sababli ular cholg’ular tovushini kuchaytirish kerakligini tushunib yetadilar va 
o’zlarinig ilk g’oyalarini amalga oshiradilar.