O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi

amalga oshirishning o‘ziga xosliklari. Mustahkamlash va takomillashtirish bosqichi: yuksak darajadagi harakatni bajarish
mahoratini tashkil etilishi vazifalari (harakat vazifasining o‘ziga xos belgilari), o‘qitish metodidan foydalanishning xususiyatlari, takrorlashlar muammosi (oddiy takrorlash va variantli takrorlash, takrorlashlar soni, takrorlashlarni vaqt bo‘yicha taqsimlash) haqida nazariy ma`lumotlarga ega ekanligini aniqlash va baholash quvchiga bilim berishda jismoniy tarbiya talimi muhim o’rinni egallaydi. Bu jarayonda harakat faoliyatini yoki uning malum bo’lagini bajarishga o’rgatiladi, jarayon mashq qilishtakrorlashorqali amalga oshiriladi va shug’ullanuvchida shu
harakat haqida nazariy bilimning shakllanishiga, jismoniy sifatlami rivojlantirish-tarbiyalashga olib keladi. Demak, jismoniy tarbiya jarayonida talim maxsus bilimlami va harakatni bajara olishni o’zlashtirish va uni o’quvchiga, shug’ullanuvchiga uzatishning uyushtirilishini yo’lga qo’yishdan iboratdir. O’qitish amaliyotida “harakat faoliyati ta’limi”, “harakatga o’rgatish”, “harakat malakasi”, “harakat ko’nikmasi”, “nazariy bilim” kabi atamalardan foydalaniladi hamda yuqorida qayd qilinganidek jismoniy malumot berish maqsadi amalga oshiriladi. Harakat faoliyatini (yoki jismoniy mashqni) o’rgatish nisbatan qisqa pedagogik vazifadir. Harakat faoliyatini o’rgatish atamasi harakat faoliyati aniq bo’lib, uning nazariy bilimi ham berilganda qo’llaniladi. Harakat faoliyatini o’qitishda harakat malakasi 130 shakllanadi, knikma vujudga keladi, bir vaqtning o’zida muvofiq jismoniv harakat sifatlari: kuch, tezlik, chidamlilik, chaqqonlik, mushaklar egiluvchanligi va bo’g’imlar harakatchanligi rivojlanadi. Shu sababli pedagogik jarayonda e'tibor bir narsaga - talimga, ya'ni malakani shakllantirishga yoki harakat sifatlarini rivojlantirishga qaratilishi lozim. Harakat faoliyatini o’qitish jarayonida faqatgina bilim berish va tarbiyalash vazifalari birgalikda hal qilinmay, sog’lomlashtirish xususiyatiga ega bo’lgan vazifalar ham amalga oshiriladi. Hech qaysi umumtalim predmetida bunchalar yaqqol namoyon bo’lmaydigan sog’lomlashtirish vazifasi harakat faoliyatini o’qitishda yorqin namoyon bo’ladi.Harakat faoliyatini o’qitishda bilim berish vazifalari ham
o’zining xususiyatlariga ega. O’quv materiallarini egallash jarayonining yetakchi tarkibiy qismi o’quvchilaming faol harakat faoliyatidir. Ulaming o’quv-mehnat faoliyati hammadan avval jismoniy kuch sarflashni talab qiladi. O’quvchining o’quv faoliyatiga oid ayrim qonuniyatlami bilish insonning ish qobiliyati umumiy qonuniyatlarini hisobga olishni taqozo etadi. Individning ish qobiliyati bir necha omillarga bog’liq: ajdodlaridan meros qobiliyatlar, hayotiy jarayonda to’plangan tajribalar va malum belgilangan sharoitda aniq faoliyatni boshqara olish. Bu omillar qanchalar yaxshi rivojlangan bo’lsa, inson shunchalar katta ishchanlik qobiliyatini namoyon qila oladi. Odatdagi sharoitda inson o’z ish qobiliyatlarining bir qismidangina foydalana oladi, xolos. Zahirada deb hisoblangan boshqa qismi faqat oshirib qo’yilgan maksimal talablarga javob berishda namoyon bo’lishi mumkin. Noodatiy tashqi sharoit zahiradagi ish qobiliyatining namoyon bo’lishiga imkoniyat yaratibgina qolmay, inson qobiliyatlarining maksimal darajada rivojlanishini tarbiyalaydi. Harakat faoliyatini o’qitishning ikkinchi xususiyati harakat malakalari tizimini shakllantirish hisoblanadi. Faqat harakat faoliyati tizimigina o’quvchi jismoniy tayyorgarligining xususiyatini belgilaydi. Masalan, 30 metrga yugurish 60 metrga yugurish bilan taqqoslanganda, uning boshqa harakat faoliyatlari bilan ko’p marotaba bog’lanishlarga ega ekanligi ma'lum bo’ladi. Tirmashib chiqish va muvozanat saqlash mashqlari esa boshqaharakat faoliyatlari tizimiga nisbatan qaram emas. Bu faoliyatlaming ta'siri natijasi boshqa faoliyatlamikidan yuqori yoki past bo’lishi mumkin.Uchinchi xususiyati - talimni ikki yo’nalishda amalga oshirishda harakat sifatlarini kompleks rivojlantirish bilan