O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi

2 BOB.HARAKATLARRNI O‘RGANISH JARAYONIDA QISMLARGA BO‘LIB BAJARILADIGAN VA YAXLIT MASHQ USLUBLARINING MUHIM VA FOYDALI JIHATLARI
2.1.Harakatlarni o‘rganish jarayonida qat‘iy tartiblashgan ya‘ni qismlarga bo‘lib bajariladigan mashq uslubi
Mazkur uslub harakatli mashqlami (yoki ulaming elementlari) qat'iy tartiblashtirilgan sharoitlarda ko’p marta qayta takrorlashdan iboratdir, undan quyidagi holatlarda foydalaniladi: - qat'iy belgilangan harakat dasturida (harakat tarkibi, ulaming o’zgarishi va bir-biri bilan aloqasi tartibi)- yuklamani qat’iy me’yorlashtirish va mashq jarayonida uning dinamikasini to’la boshqarishda - dam olish oraliqlarini qat'iy tartibga solish va ulami belgilangan tartibda ynklama bilan navbatlashda. Shug’ullanuvchilaming faoliyati shunday tartiblashtiriladiki, bunda yangi malaka va ko’nikmalami egallash uchun optimal sharoit yaratish yoki muayyan fazilat va qobiliyatlami o’stirish uchun yo’naltirilgan, ko’proq tanlangan ta'sir ta’minlanadi. Harakatlami dastlabki o’zlashtirish va keyin yanada takomillashtirishning xususiyatlariga qarab mashq uslublari har xil shaklda bo’ladiBu uslub yuklama miqdorini oshirish, dam olish bilan navbatlash va h.k., harakatlami qattiq tartiblashtirish shakllari, harakatning ko’p marta bajarilishi bilan tavsiflanadi. Bu guruhga tegishli uslublar bir-birini to’ldiradi va ko’pgina shartlar bilan muvofiqlikda qo’llaniladi. Ular o’quv vazifasini aniqlaydi: o’quvchilaming guruhli va shaxsiy xususiyatlari, talim bosqichlari, o’quv materialining mazmuni va xarakterini, talimning mahalliy sharoitlari hamda o’quv vositalarining mavjudligi (asbob-anjomlar, jihozlar) va boshqalami aniqlaydi.
Bu uslub yuklama miqdorini oshirish, dam olish bilan navbatlash va h.k., harakatlami qattiq tartiblashtirish shakllari, harakatning ko’p marta bajarilishi bilan tavsiflanadi. Bu guruhga tegishli uslublar bir-birini to’ldiradi va ko’pgina shartlar bilan muvofiqlikda qo’llaniladi. Ular o’quv vazifasini aniqlaydi: o’quvchilaming guruhli va shaxsiy xususiyatlari, talim bosqichlari, o’quv materialining mazmuni va xarakterini, talimning mahalliy sharoitlari hamda o’quv vositalarining mavjudligi (asbob-anjomlar, jihozlar) va boshqalami aniqlaydiBoshlang‘ich tushunchalar: harakatlanish mahorati, harakatlar ko‘nikmasi, harakatlar malakasi va ko‘nikmlarining ahamiyati, ko‘nikma va malaka harakatni bajarishning turli darajalari sifatida va tushunish vazifasi sifatida; ko‘nikma va malakalarini shakllantirish.Dastlabki o‘rgatish bosqichi: xatti-harakatlar bilan tanishish: vazifalari, harakat haqida tasavvurini shakllantirish jarayonida (o‘qitish masalalarini tushunib etish, masalalar loyihasini tuzish, harakatni bajarishga urinish); o‘qitish metodlaridan foydalanish. Chuqurlashtirib o‘rgatish bosqichi: harakatlanish mahoratini yuzaga keltirish va takomillashtirish bosqichi (harakatlanish faoliyati, masalalari o‘ziga xos belgilari); o‘qitish metodlaridan foydalanish xususiyatlari; harakatlar xatolarini olidini olish va tuzatish, harakatlanish xatolarini mohiyatini tushunish, xatolarini guruhlarga ajratish, xatolar paydo bo‘lishi sabablari anglash va uning oldini olish choralari, xatolarini tuzatish usullari, harakatlar samaraliligini baholash mezoni (ahamiyatini alohida va umumiy baholash); o‘qitish printsplarini amalga oshirishning o‘ziga xosliklari. Mustahkamlash va takomillashtirish bosqichi: yuksak darajadagi harakatni bajarish mahoratini tashkil etilishi vazifalari (harakat vazifasining o‘ziga xos belgilari), o‘qitish metodidan foydalanishning xususiyatlari, takrorlashlar muammosi (oddiy takrorlash va variantli takrorlash, takrorlashlar soni, takrorlashlarni vaqt bo‘yicha taqsimlash) haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilishBu uslub yuklama miqdorini oshirish, dam olish bilan navbatlash va h.k., harakatlarni qattiq tartiblashtirish shakllari, harakatning ko‘p marta bajarilishi bilan tavsiflanadi. Bu guruhga tegishli uslublar bir-birini to‘ldiradi va ko‘pgina shartlar bilan muvofiqlikda qo‘llaniladi. Ular o‘quv vazifasini aniqlaydi: o‘quvchilarning guruhli va shaxsiy xususiyatlari, ta’lim bosqichlari, o‘quv materialining mazmuni va xarakterini, ta’limning mahalliy sharoitlari hamda o‘quv vositalarining mavjudligi (asbob-anjomlar, jihozlar) va boshqalarni aniqlaydi.Harakatlarni va jismoniy sifatlarni tarbiyalashdagi qat`iy tartiblashtirilgan mashq uslubi haqida nazariy ma`lumotlarga ega ekanligini aniqlash va baholash. Jismoniy madaniyat vositalari pedagogik tushunchalar sifatida: Jismoniy madaniyat vositalarini turkumlarga ajratish; vositalarning turli-tumanligi, uning ta`sir ko‘rsatishi yaxlit tizimi sifatida. Jismoniy mashqlarning yuzaga kelishi va rivojlanishi. Jismoniy mashqlarning ta`sirini belgilovchi omillar haqida nazariy ma`lumotlarga ega ekanligini aniqlash va baholashBoshlang‘ich tushunchalar: harakatlanish mahorati, harakatlar ko‘nikmasi, harakatlar
malakasi va ko‘nikmlarining ahamiyati, ko‘nikma va malaka harakatni bajarishning turli darajalari sifatida va tushunish vazifasi sifatida; ko‘nikma va malakalarini shakllantirish.Dastlabki o‘rgatish bosqichi: xatt-harakatlar bilan tanishish: vazifalari, harakat haqida tasavvurini shakllantirish jarayonida (o‘qitish masalalarini tushunib etish, masalalar loyihasini tuzish, harakatni bajarishga urinish); o‘qitish metodlaridan foydalanish. Chuqurlashtirib o‘rgatish bosqichi: harakatlanish mahoratini yuzagakeltirish va takomillashtirish bosqichi (harakatlanish faoliyati, masalalari o‘ziga xos belgilari); o‘qitish metodlaridan foydalanish xususiyatlari; harakatlar xatolarini olidini olish va tuzatish,
harakatlanish xatolarini mohiyatini tushunish, xatolarini guruhlarga ajratish, xatolar paydo bo‘lishi sabablari anglash va uning oldini olish choralari, xatolarini tuzatish usullari, harakatlar samaraliligini baholash mezoni (ahamiyatini alohida va umumiy baholash); o‘qitish printsplarini