O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi termiz davlat universiteti

Mavzuga oid xulosalar:

Insho yozish – bu ko’pincha o’quvchilar uchun qiyin ishdir. Bu sababli, boshlang’ich sinflarda talabalarga insho yozishni o’rgatish juda muhimdir. Bu jarayonda quyidagi tartibga amal qilinishi kerak:

- Talabalarga insho turlarini tushunish kerak, masalan, maqola, xabar, essey va boshqalar.
- Insho yozishning asosiy qoidalari haqida ma’lumot berilishi kerak: qisqa va to’g’ri gaplashish, shunday bo’lsa ham muhim voqealarni to’g’ri taqriz qilish va inshootni katta harflar bilan boshlash.
- Insho yozish uchun mantiqiy plan tuzilishi kerak. Plan tuzuvchi elementlar quyidagilar bo’lishi mumkin: muqaddima (introduksiya), asosiy qism (boglanishi), natija (conclusion) va hujjatlar.
- Talabalarga inshoni tekshirib chiqish usullari o’rgatilishi kerak: imloviy xatoliklarni aniqlash va ularni to’g’rilash.
- Talabalarga inshootlarini tez-tez yozib kelishlariga ruhsat berilishi kerak, bu esa ularning yozma aniqroqliliklarini oshiradi va umumiy tarjimaga yordam beradi.Insho yozishni o’rgatishda, talabalarni inshootlarini o’zgartirish uchun hamkorlik qilish va ularni yaxshi nazorat qilish muhimdir. Bu esa, ularning yaxshi yozuvchi bo’lishlari uchun kerakli ko’nikmalarni o’rgatadi.
Boshlang’ich sinf o’quvchilarini insho yozishga o’rgatish ta’lim texnologiyalarini o’z ichiga olgan holda yanada samarali va qiziqarli bo’lishi mumkin. Ushbu texnologiyalar interaktiv yozish dasturlari, onlayn yozish vositalari va raqamli hikoyalarni o’z ichiga olishi mumkin. Ushbu vositalardan foydalanish orqali talabalar yozishning asoslarini o’rganishlari, o’z fikr va g’oyalarini tartibga solishlari, multimedia insholarini yaratishlari mumkin. Umuman olganda, ta’lim texnologiyalaridan foydalanish boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun yozish jarayonini yanada qulayroq va qiziqarli qilishga yordam beradi.O’qituvchi o’quvchilar insho yoki inshoni qanday yozganlari haqida qisqa tushuncha berib, eng yaxshi yozilgan matnni o’qib beradi, mazmundagi, mavzuni yoritishdagi kamchiliklar, imloviy va nutqiy xatolar aniqlanadi. Yo’l qo’yilgan xatoni to’g’rilash yo’li tushuntiriladi. Shundan so’ng xato ustida birgalikda ishlanadi: o’qituvchi yo’l qo’yilgan xatoning bir turini to’g’rilash yuzasidan topshiriq beradi: «Noo’rin ishlatilgan so’zni boshqasi bilan almashtiring». Xatosi bor matnni o’qib yoki yozib beradi, o’quvchilar yo’l qo’yilgan xatoni topadilar, maqsadga muvofiq so’z bilan almashtirib, uni to’g’rilaydilar va tushuntiradilar.
Ayrim o’quvchilar yo’l qo’ygan individual xatolar darsdan tashqari vaqtda, qo’shimcha mashg’ulot jarayonida to’g’rilanadi. Oquvchi bilan individual suhbatda ham, sinfda jamoa bo’lib ishlash jarayonidagi kabi, bolalarning aqliy faolligiga, ya’ni u xatosi nimadaligini tushunibgina qolmay, balki uni to’g’rilashi va tushuntirishiga erishish muhimdir.o’quvchilar yozgan insholarini tekshiradilar, kamchiliklarini to’ldirib, xatolarini to’g’rilaydilar.darsning asosiy qismi bo’lgan inshoni yozish; o’quvchilar inshoni yozayotganlarida, o’qituvchi ular ishini kuzatadi, ayrim o’quvchilarga (boshqalarga xalaqit bermay, ular e’tiborini chalg’itmay) individual yordam beradi;
Boshlang’ich sinflarda bolalar inshoni oqqa ko’chirmaydilar, kerakli tuzatishlarni ehtiyotlik bilan kiritadilar, bunday tuzatishlar uchun insho bahosi pasaytirilmaydi, aksincha, matnni yaxshi to’g’rilagan o’quvchi rag’batlantiriladi.
Grammatik mavzuni o’rganishda o’quvchilar yo’l qo’yishi mumkin bo’lgan xatoning oldini olish uchun mazkur mavzu ularga qanday imkoniyatlar yaratishi tushuntiriladi. Masalan, «Olmosh» mavzusini o’rganganda, kishilik olmoshlarining takrorlangan so’zlar o’rnida qanday ishlatilishi o’quvchilarga misollar bilan tushuntirilsa, ular ham insho yoki insho yozishda shunga rioya qiladilar.