Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi
-§. Zamonaviy talabalarga xos boʻlgan ayrim psixologik omillardan
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.3-§. Zamonaviy talabalarga xos boʻlgan ayrim psixologik omillardan
dasturlash tillarini oʻqitish sifatini oshirish maqsadida foydalanish 139 Yosh avlod oʻzlari faoliyat koʻrsatayotgan jamiyatda yuqori ijtimoiy pogʻonalarni band qilishga urinadigan shaxslarning har tomonlama dinamik rivojlanayotgan tizimi hisoblanadi. Ular asosan bir yoki bir nechta ijtimoiy guruhlarning a’zolari sifatida faoliyat yurutishga harakat qiladilar. Oʻz hayot yoʻli strategiyasini tanlashga ta’sir koʻrsatuvchi turli omillarga (tevarak-atrofdagi muhit, ijtimoiy-siyosiy vaziyat, jamiyatdagi ustuvor qarashlar, shaxsiy psixologik xususiyatlari, oliaviy, moddiy, ma’naviy va h.k.) koʻra, yoshlar ma’lum bir ijtimoiy guruhlarga birlashadilar. Talabalar aha shunday guruhlardan biri sanaladi. Atoqli pedagog olim K. D. Ushinskiy talabalik davrini “hal qiluvchi yosh” deb ataydi. Chunki, aynan shu davrda oʻz ustida ishlash darajasi va oliy oʻquv yurtlarida berilgan bilimlar asosida kelajak mutaxassisi boʻlgan shaxsning tashqi va ichki qiyofasi shakllanadi. Bu davr aqliy, jismoniy, madaniy va ma’naviy rivojlanish uchun eng qulay davr hisoblanadi. I.A. Zimnaya talabalar haqida “talabalar oʻz ichiga bilim va kasbiy koʻnikmalarni maqsadli va tizimli asosda oʻzlashtirayongan, bilim olishga eng yuqori darajada ishtiyoqi va ragʻbati mavjud boʻlgan, zamonaviy madaniyatning eng asosiy isteʻmolchisi hisoblangan insonlarni qamrab oladi” degan edi [III.24]. Bundan kelib chiqib aytish mumkinki, zamonaviy talabalar yangi madaniy qadriyatlarning eng asosiy isteʻmolchisi sifatida yangicha shakl, mazmun, ahamiyat kasb etuvchi bilimlarni, jumladan, kompyuter ilmiga oid yoki mobillikka asoslangan bilimlarni tirishqoqlik bilan oʻzlashtirishga harakat qiladi. Ta’lim jarayonini zamonaviy ta’lim texnologiyalari yordamida tashkil qilish esa bu jarayonga yanada kuchliroq ta’sir koʻrsatadi. B.G. Ananyevning xulosalariga koʻra, aynan 17 yoshga kelib, shaxslarda mustaqil faoliyat koʻnikmalarining yuzaga kelishi uchun eng qulay subyektiv shart-sharoitlar shakllanadi. 17 dan 25 yoshgacha boʻlgan hayotiy davr shaxsning shakllanishi hamda kasbiy faoliyatga yoʻnalganlik bosqichi uchun muhim ahamiyatga ega boʻladi [III.5]. Yoshlarning ijtimoiy moslashuvchanlik davrini ainqlash sohasida 140 olimlarning olib borgan tadqiqotlariga koʻra, 17-22 yoshdagi shaxslar faoliyatida turli mexanizmlarning kuchayish miqdori 47%, turgʻunlashuvi-21%, pasayish koʻrsatkichi - 32% ni tashkil qildi. Shuningdek, 32-35 yoshdagi shaxslar uchun bunday ma’lumotlarning mos ravishda 11%, 33% va 56% ekanligi kuzatildi [IV.4]. Bu holat oliy oʻquv yurtlarida bilim olish uchun eng maqbul davr 17-22 yosh ekanligidan dalolat beradi. Zamonaviy oliy oʻquv yurti talabalari kelajakning eng muhim aqliy potensialiga aylanishi kutilayotgan mutaxassislar sifatida har tomonlama rivojlanish uchun barcha imkoniyatlarga ega. Bu yoshlar shaxs va mutaxassis sifatida oʻzlarida yetishmayotgan ilmiy, siyosiy, ijtimoiy, madaniy va ma’naviy bilim, koʻnikma va malakalarni egallashga qaratilgan oʻtkir ehtiyojni his qiladilar. Bir qator olimlarning fikrlariga koʻra, faol bilim olishga qaratilgan maxsus chora-tadbirlar majmuasi boʻlmasa, bilishga qaratilgan harakatlar zanjiri moslashuvchan faoliyatga aylanmaydi, ta’lim jarayonining samarasi kamayadi, talabalarning fikrlash qobiliyati pasayadi, yangi bilimlarni egallashga ishtiyoqi yoʻqoladi [III.37]. Kasbiy kamolotning dastlabki bosqichida turgan talabalarda ta’lim olish jarayonida dasturlash quyidagi shaxsiy fazilatlarni shakllantirish va rivojlantirish mumkin: fikrlash qobiliyati rivojlanadi, aqliy imkoniyatlari kengayadi; nazariy mushohada yuritish, abstrakt fikrlash va umumlashtirish qobiliyatlari takomillashadi; ma’lum muammolarga nostandart yondoshuvlar shakllanadi; umumiy muammolarni tarkibiy qismlarga ajratish qobiliyati rivojlanadi; xususiy muammolarni umumiy shaklga keltirish hissi kuchayadi. Yuqorida koʻrsatilgan sifatlar talabaning kelajakda yetuk mutaxassis (jumladan, dasturchilik sohasida) boʻlib shakllanishida muhim poydevor boʻlib xizmat qilishi tabiiy. Akademik A.M. Gazaliyev boshchiligadi olimlarning xulosalariga [IV.4] koʻra, talabalarning shaxsiy xususiyatlari ta’lim bosqichlariga bogʻliq ravishda 141 oʻzgarib turadi (3.3.1-jadvalga qarang). Bu holat predmetga yo‘naltirilgan dasturlash tillarini oʻqitish jarayonini yuqori samara bilan tashkil qilishda ta’lim bosqichlariga xos boʻlgan bu xususiyatlarni muhim omillardan ekanligiga ishora qiladi va ularni albatta e’tiborga olish talab qilinadi. Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|