O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti

9.5-rasm. 
To’g’onli kichik gidro elektro 
stanstiya: SO-suv ombori; SQ-suv qabul qilgich; 
MZ-mashina zali; T-turbina; G-generator; EUL-
elektr uzatish liniyasi; Tr-transformator; D-
daryo; B-poydevor bilan tog’ jinsi orasidagi 
stement qatlami 

---

220 
GES to’g’onini qurish na faqat murakkab va mashaqqatli ish, 
balki ko’p harajatli hisoblanadi. Dunyo bo’yicha katta quvvatli
GES lar qurish tajribasi shuni ko’rsatadiki, sarflanayotgan kapital 
mablag’larning yarmini to’g’onni qurish va suv omboridagi erni 
kovlash ishlari uchun sarflanar ekan. Shu sababli, Er shari gidro 
energetik potenstialining kichik bir qismigina insoniyat uchun xizmat 
qilib kelmoqda.
MINI- VA MIKRO-GES LAR TUZILISHI 
Kichik GESMini- va mikro-GES lar xususiyatlari birbiriga juda 
yaqin ekanligini e’tiborga olib, ularni talaffuz qilishda qiyinchilikni 
kamaytirish maqsadida umumiy 
atama, ya’ni kichik GES lar deb 
atash qabul qilingan.
Mamlakat 
hududinig 
tog’li 
tumanlaridagi daryolar, aksariyat, 
sharshara 
hosil qilib (ba’zan 
sharsharasiz) 
yuqoridan 
tushayotgan 
suvning 
kinetik 
energiyasi generator yordamida 
elektr 
energiyaga 
aylantiriladi. 
Bunda 
sharsharaga 
kelayotgan 
daryo D
1
ning suvi (9.6-rasm), 
o’zining 
hajmi 
va 
bosimi 
miqdorlariga 
ko’ra 
tanlangan 
diametrdagi bosimli suv keltirgich (BSK) yoki quvur (truba) 
vositasida GES ning T turbinasiga keltiriladi.
Mashina zali (MZ) da joylashgan generator G turbina 
T
bilan bir 
valda 
mahkamlangan. 
Turbinada ishlatilgan suv 
pastki 
quvur 
(9.7-
rasmda, kanal) orqali 
daryo D
2
ning quyi 
oqimiga qaytariladi.
Kichik 
GES 
lar, 
aksariyat, katta quvvatli 
GES 
larning 
barcha 
afzalliklarini 
saqlab 
qolish bilan birga, katta 
GES 
larning 
ba’zi