O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti

Fotosintez
– noorganik moddalarning organik 
moddalarga aylanishidir.
Fotosintez xlorofill yutgan quyosh nuri ta’sirida bo’ladi va unga 
gazsimon kislorod ajraladi. Fotosintez murakkab oksidlanish-
qaytarilish reaksiyasidir, uni oraliq zvenolarsiz shunday shartli 
tenglama ko’rinishida yozish mumkin: 
2
6
12
6
2
2
6
/
'
6
6
O
O
H
C
xlorofill
lik
yorug
O
H
CO
+
→
→
+
Taxminiy hisoblashlarga qaraganda yer sharidagi quruqlik va suv 
o’simliklari har yili fotosintez vositasida 450 mlrd.tonnaga yaqin 
organic moddalar hosil qilar ekan. Fotosintez organic moddalar hosil 
qilib atmosferani karbonat angidrid gazidan tozalaydi va kislorod 
bilan boyitadi. Shu yo’l bilan fotosintez sayyoramizda hayot mavjud 
bo’lishi uchun zarur sharoit yaratadi. Yorug’lik hayvon 
organizmlariga ham ta’sir ko’rsatadi. Jumladan ularning ko’rish 
organizmiga va teri qatlamiga ham ta’sir qiladi. Ko’rinadigan 
infraqizil nurlar asosan terining sirtini qizdiradi. Ultrabinafsha nurlar 
tashqi qatlamiga fotokimyoviy reaksiyani vujudga keltiradi, buning 

---

88 
natijasida qo’ng’ir pigment hosil bo’ladi. “Kuyish” – bu pigment 
melanin deb ataladi va ultrabinafsha nurlarni kuchli yutib, 
organizmning ulardan tashqari ta’siridan saqlaydi. Ultrabinafsha 
nurlarning kuchsiz (normal) ta’siri organizmga foydali ta’sir 
ko’rsatadi: uning yuqumli kasalliklarga qarshiligini kuchaytiradi va 
modda almashinuvini yaxshilaydi. Odam, hayvon va o’simliklar 
uchun yorug’lik zarur hayot faktoridir, chunki uning yetishmasligi 
yoki bo’lmasligi organizmining normal faoliyatini buzadi, yorug’lik 
yetishmasligini boshqa qanday ta’sirlar (isitish, ovqatlanish va shunga 
o’xshashlar) bilan kompensatsiyalab bo’lmaydi.