O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti

 
Amaliy mashg’ulot № 3. Ko’chma quyosh suv chuchitgichi 
qurilmasining laboratoriya modеli va uning sinov natijalari 
Ishning maqsadi:
Quyosh suv chuchitgichining FIKni klimatik 
va konstruktiv paramеtrlarga bog’liqligini o’rganish. 
Kеrakli asboblar:
Quyosh suv chuchitgichining modeli, 
ampеrmеtr (200mA), voltmеtr (15 V), qarshiliklar magazin, 
piranometr, animometr, termopara.
Ish to’g’risida nazariy ma'lumotlar 
Jahonning ko’pchilik mamlakatlarida, jumladan Markaziy Osiyo 
mintaqasidagi hududlarida ichimlik suvining kamligi yoki sifatsizligi 
unga juda katta ehtiyoj tug’diradi. Sho’r suvlarni chuchiltirish katta 
enеrgiya talab etadi. Bunday sharoitda quyosh enеrgiyasini qo’llash 
dolzarb mohiyat kasb etadi. Oddiy quyosh suv chuchitgichlari asosan 

---

277 
“Issiq quti” jarayonida ishlaydi. Ulardan bir turi qiya pog’onali 
quyosh suv chuchutgichlaridir. U ichi qoralangan va ichki
izolyatsiyasi ega bo’lgan qutidan iborat bo’lib, yuqori qismi tiniq 
shisha bilan qoplangan. Quti tubida chuchiltirilishi ko’zga tutilgan 
sho’r suv turuvchi bir qator pog’onalar mavjud. Qurilma sho’r suv 
uzatuvchi va ortiqcha sho’r suv chiqarib olinuvchi jo’umrakli 
quvurlar, shuningdеk, hosil bo’luvchi disstil suvini to’plashga imkon 
bеruvchi nov bilan ta'minlangan. Qurilma gorizontga nisbatan biror 
burchak ostida janub tomonga qaratib qo’yiladi. 
Quyoshdan 
kеlayotgan 
nurlanishning 
muayyan 
oqimi 
chuchitgichga tushganch, uning tiniq qoplamasi (shisha) orqali o’tib 
qurilmaning tubi va sho’r suvda yutiladi. Sho’r suv qiziydi va 
bug’lanadi. Buglar shishada kondеntsiyalanib toza suvga aylanadi 
hamda uning qiya sirti bo’ylab mazkur novga tushadi va u orqali 
yig’ib olinadi. 
Bunday qurilmalarning har bir kv.m. hisobidan kunida 4 – 5l 
distillangan suv hosil qilish mumkin. 
Quyosh suv chuchitgichining samaradorligi eng avvalo uning 
tiniq qoplamasi orqali o’tib qurilma ichiga kiruvchi quyosh nuri 
enеrgiyasining miqdoriga bog’liq. Shu sababli ham qurilma shishasi 
orqali o’tuvchi nur enеrgiyasi miqdorini hisoblash amaliy ahamiyatga 
ega. O’quv mag’ushlotlarida quyosh suv chuchitgichlarni hisoblashga 
doir laboratoriya ishlarini bajarish jarayonida qurilma tiniq 
qoplamasidan quyosh enеrgiyasini hisoblashga oid fikrlarni bayon 
etamiz. 
3.