O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

Uslubiy ko‘rsatmalar va javoblar

1. 
   U=0 va o„z-o„zidan qo„zg„alish chegarasida
   

a₁=RC/M_min=1/(ω₀QM_min) bajarilishi lozim. Undan kelib chiqqan holda
M_min=1/(a₁ω₀Q)=6,66·10⁻⁸ Gn.

Agar M=M_min bo„lsa, u holda

1/(ω₀QM)=3,34·10⁻⁴ Sm.

Statsionar rejimda tebranishlar amplitudasi quyidagi tenglamani qoniqtirishi zarur:

10⁻³−1,875·10⁻³U_st²=3,34·10⁻⁴.

Uni yechgandan so„ng U_st=0,596 V ni olamiz.

2. 
   Avval S_o‘rt=rC/M shartidan o„rnatilgan tebranishlar amplitudasi aniqlanadi. Tranzistor volt-amper xarakteristikasini kubik approksimatsiyalaganda
   

S ³ a U ²
2 ³ 0,5U ^2
, mA/V;

o`rt 1
rC M
<sub>4</sub> 3 o`rn
₄ o`rn
¹ mA/V;

^Uo`rn
1,57 V .

Quyidagi egallash polosasi to„liq nisbiy kengligining ifodasidan

E 1
U_TA Q
E _{d ,}
^UTA

bu yerda d=1/Q − kontur so„nish koeffitsienti, aniqlash zarur bo„lgan chastotalar polosasi

2 f f ^{1 E} 2

^r Q U


o`rn
kGs.

3. 
   Tizimning turg„unlik chegarasiga mos keluvchi kritik M
   

qiymati (ya‟ni tebranishlar vujudga kelishi) quyidagicha aniqlanadi:
M _kr L
Berilgan r, C, L, S va μ parametrlardan M_kr=4,5·10⁻⁶ Gn ni olamiz.

12. RC-avtogeneratorning energetik parametrlarini o‘rganish

1. 
   Garmonik tebranishlar RC-generatorining sxemasi 13.1- rasmda ko„rsatilgan.
   

Topshiriq: agar R₁=R₂=3,6 kOm, C₁=0,15 mkF, C₂=0,05 mkF bo„lganda aktiv zvenoning tizim o„z-o„zidan qo„zg„alishi sodir bo„ladigan kuchaytirish koeffitsienti K₀ aniqlansin. Generatsiya- lanuvchi chastota ω_gen qiymatini aniqlang.
R₁ C₁
Chiqish

C₂

13.1-rasm. Garmonik tebranishlar RC-generatori

2. 
   Aktiv to„rtqutblik va teskari aloqali to„rtqutblikdan iborat (13.2-rasm) berk tizimning qo„zg„alish shartlarini aniqlang. Aktiv to„rtqutblik R_kir→∞ va R_chiq→0 qarshiliklarga ega deb hisoblansin.
   

13.2-rasm. Teskari aloqali RC-avtogenerator

3. 
   Operatsion kuchaytirgichda yig„ilgan RC-generatorda (13.3-rasm) rezistor R₃ qarshiligi 10 kOm.
   

Topshiriq: turg„un generatsiyani ta‟minlash uchun minimal mumkin bo„lgan R₂ qarshilikni aniqlang.

13.3-rasm. Operatsion kuchaytirgichda yig„ilgan RC-generator

Uslubiy ko‘rsatmalar va javoblar

13.1. O„z-o„zidan qo„zg„alish shartidan foydalanib, quyidagini olamiz:
K₀>1+(R₁C₁+R₂C₂)/(R₂C₁).

Bunga masala shartida berilgan elementlar nominallarini qo„yib,

K₀>2,33 ekanligini olamiz. Generatsiyalanuvchi chastotaning qiymati:

3,208
10³
_s−1_.

2. 
   Berilgan aktiv to„rtqutblik va teskari aloqa to„rtqutbligidan tashkil topgan berk tizim uchun qo„zg„alish shartlari quyidagi ko„rinishda bo„ladi:
   

K_kK_TA>1; υ_k+υ_TA=2πn, n=1, 2, 3, … ,

bu yerda K_k, υ_k − aktiv to„rtqutblikning kuchaytirish koeffitsienti va faza siljishi; K_TA, υ_TA − teskari aloqa to„rtqutbligining uzatish koeffitsienti va faza siljishi. _

Berilgan zanjir uchun qo„zg„alish shartlari ω_cheg=√6/(RC) chastotada bajariladi va bunda kuchaytirish koeffitsienti K_k>29 bo„lishi kerak.

2. 
   Umumiy holatdan kelib chiqqan holda quyidagilarga egamiz:
   

K_kK_TA>1; υ_k+υ_TA=2πn, n=1, 2, 3, … ,

va 13.3-rasmdagi teskari aloqa to„rtqutbligi uchun generatsiya chastotasida K_TA(ω_gen)=1/3 ekanligini hisobga olib, K_k(ω_gen)>3 ni aniqlaymiz. Operatsion kuchaytirgich asosida yig„ilgan masshtab kuchaytirgichi uchun K_k=R₂/R₃ bo„lgani uchun, izlanayotgan R₂ minimal mumkin bo„lgan qiymati K_kR₃=30 kOm bo„ladi.

12. Differensiallovchi va integrallovchi elektr zanjirlar

1. 
   Differensiallovchi zanjirga 50 mks davomiylikga ega E amplitudali to„g„riburchakli impuls berilmoqda (14.1-rasm). Signal manbasining ichki qarshiligi R_i=50 Om.
   

Topshiriq: 0,5U_chiqmax sathda aniqlanuvchi, davomiyligi 10 mks bo„lgan qisqartirilgan birinchi musbat impulsni zanjir chiqishida olish sharti bilan R va C parametrlarini aniqlang. Bu yerda U_chiqmax − impuls cho„qqisi bo„lib, u 0,95E dan kam bo„lmasligi kerak.





º º

14.1-rasm. Differensiallovchi RC-zanjir

2. 
   Vaqt doimiysi τ_z=2 ms bo„lgan zanjir kirishiga (14.2-rasm) t=0 vaqt momentida davomiyligi τ_i=2 ms, amplitudasi E=1 V ga teng to„g„riburchakli impuls berilmoqda.
   

Topshiriq: zanjir chiqishidagi signalni aniqlang. Quyidagi holatlarda: a) zanjirning vaqt doimiysini uzaytirganda; b) zanjirning vaqt doimiysini kamaytirganda, chiqishdagi signal shakli qanday o„zgarishini tekshiring. Mos keluvchi vaqt diagrammalarini tasvirlang va ularni vaqt hamda spektral nuqtai nazarlaridan tushuntiring.

L
e(t)


R u(t)

14.2-rasm. Integrallovchi RL-zanjir

3. 
   14.1-rasmdagi differensiallovchi zanjirga t=0 momentda τ_i=3 ms davomiylikka ega E=10 V amplitudali musbat to„g„riburchakli impuls berilmoqda. Zanjir vaqt doimiysi RC=1 ms.
   

Topshiriq: zanjir chiqishidagi signalni aniqlang.

4. 
   14.3-rasmda ko„rsatilgan integrallovchi zanjirga t=0 momentda oldingi masaladagi singari signal berilgan bo„lsin. Zanjir vaqt doimiysi RC=5 ms.
   

Topshiriq: zanjir chiqishidagi signalni aniqlang.


º º
º º

14.3-rasm. Integrallovchi RC-zanjir