№ Mahsulot Cho‘yandan quyulgan qismlarning, mashinalarning butun og‘irligiga nisbatan ulushi, % 1. Metall qirquvchi stanoklar
80
2. To‗qimachilik mashinalari
72
3. Prokatlangan trubinalar
68
4. Bug‗li trubinalar
63
5. Traktorlar
58
6. Ekskavatorlar
56
7. Yuk avtomobillari
45
8. Engil avtomobillar
40
Cho‗yanning mashinasozlikda keng ishlatilishi, uning ko‗pgina qimmatli
xususiyatlariga bog‗lanadi. Cho‗yanning ijobiy xususiyatlariga quyidagilar kiradi:
quyma olish texnologik jarayonining nisbatan oddiyligi, yaxshi quyuluvchanligi va
ishqalanishning kamaytirish (antifriksion) xususiyati, eyilishga chidamliligi, davriy
qovushqoqlik va toliqishdan mustahkamlik ko‗rsatgichlarining yuqoriligi, ishlov
berishni osonligi, tebranishni yutish xususiyati, quyushning nisbatan arzonligi.
Hozirgi vaqtda cho‗yanni ikkilamchi eritish uchun turli xil eritish agregatlari
qo‗llanilmoqda. Bu eritish agregatlarining tasnifi 5.2-rasmda keltirilgan. Ko‗rinib
turibdiki, cho‗yanni asosiy qismi vagrankalarda eritiladi. Vagrankalar
konstuksiyasini oddiyligi, ishlatishni qulayligi, turli xil markadagi cho‗yanlarni
kerakli miqdorda olish mumkinligi; eritishni to‗xtovsizligi va boshqa bir qancha
yutuqlari sababli cho‗yan ishlab chiqarishni asosiy agregati hisoblanadi. Bugungi
kunga kelib, yirik mashinasozlik, stanoksozlik, asbobsozlik va boshqa
korxonalarda ishlab chiqarish unumdorligi turli xil bo‗lgan cho‗yanni qayta
eritadigan minglab vagrankalar o‗rnatilgan. Yuqori sifatli, mexanik xususiyatlari
oshirilgan, strukturasi va oquvchanligi yaxshi bo‗lgan cho‗yan olishni asosiy omili
cho‗yanni o‗ta qizdirishdir. Bunga 1480-1500
0
C haroratda erishiladi va vagrankaga
havo purkab yuborilishi kerak.
