Mirzo Ulug’bek. Mirzo Ulug’bek «Ziji Ko’ragoniy» asarida vaqtni hisoblash masalalariga to’xtalib o’tgan. Olim yil kitobining sharq halqlari qabul qilgan usullarini bayon etib, “yunon, malikiy, xitoy va uyg’ur eralari» hamda ular orasidagi farq, mazkur eralardagi bayram kunlari to’g’risida batafsil ma'lumot beradi. hijriy-qamariy kalendardagi arab davriyligi, yil boshi jadvallarini va formulalarini ko’rsatib o’tadi. Yevropada Mirzo Ulug’bek va Nasriddin Tusiyning yulduzlar jadvali katologi 1648 yilda Oksford universiteti astronom Jon Grivas tomonidan nashrga tayyorlangan. 1650 yilda Mirzo Ulug’bek asarlarining xronologiyaga oid ma'lumotlari, Sharq xalqlarida yil hisobi, kalendarlarga doir qismlari nashr etiladi. Mirzo Ulug’bekning yulduzlar katalogi 1665 yilda Tomas Xayd tomonidan lotin va fors tillarida nashr qilinadi. 1853 yilda Mirzo Ulug’bekning bu jadvallarga bergan to’liq muqaddimasini Sedillot tarjimasi bilan nashr etilgan.
Savol va topshiriqlar. 1. Vaqt sanasi birligi tushunchasi (kun, oy, hafta) haqida ma'lumot bering.
2. Yil hisobi (tropik yil) haqida ma'lumot bering.
3. Dastlabki kalendarlarning paydo bo’lishi tarixi (quyosh, oy, oy-quyosh)ni ayting
4. Qadimgi Yunon va Rim kalendarlari tarixini ayting.
5. Qadimgi Misr va Mesopatamiya kalendarlarining paydo bo’lishi va o’ziga xos xususiyatlarini aniqlang.
6. Abu Rayhon Beruniyning “Osor-ul boqiya” asaridan qadimgi kalendarlar haqida ma'lumotlarni aniqlang, ularni bir-biriga qiyoslang.
2-MAVZU: Yil va davrlarni aniqlash
. REJA:
1 Kishilar hayotida vaqtni bilishga ehtiyojning kelib chiqishi
2.Hafta va uning turlari .Soat tushunchasi. Dastlabki soatlar.
3. Vaqtning dastlabki o’lchov birligi – sutka
4. Tropik yil va kalendar yili.
Tayanch tushunchalar: Xronologiya - vaqt birligi, bo’linishini o’rganadi, “xronos”- vaqt, “logos”- fanBirinchi xronologiya haqidagi ma'lumotnomalar to’plami - XIX asrning 1-yarmida P.V.Xavskiy “Xronologiya jadvali”ni tuzgan. xronologiya, astronomk xronologiya, tarixiy xronologiya, Varron, Beruniy,Dostopochtenniy,Skaliger.
