O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

3.4. Fizikani o’qitishda “Venn  diagrammasi” usulini qo’llash 

Fizika fani rang-barang tabiat hodisalarini o’zida mujassamlashtirgan qiziqarli 

fandir.  Lekin    yuqori  sinf(kurs)larga  o’tgan  sari  mavzular  murakkablashib 

boraveradi. Natijada ko’pchilik o’quvchilar fanni o’zlashtirishga qiynaladilar. 

Kuzatishlar,  mavzuni  tushunmagan  o’quvchilarning  aksariyati  o’qituvchiga 

savol bilan  murojaat qilmasligini ko’rsatadi. 

Agar o’quvchi yangi darsning o’zida mavzuning tushunmagan qismi bo’yicha 

o’qituvchiga  savol  berib,  mavzuni  mustahkamlab  olsa,  u  keyingi  mavzularni 

tushunishga ham qiynalmaydi. 

Shuni  inobatga  olgan  holda  har  bir  pedagog  o’tayotgan  darsini 

mustahkamlashga  katta  e’tibor  berishi,  o’quvchilar  fikrini  eshitishi  kerak.  Bu 

maqsadda darsda yangi pedagogok texnologiyalarni qo’llash yaxshi natija beradi. 

Hozirgi 

kunda 

dunyoning 

ko’plab 

rivojlangan 

mamlakatlarida 

o’quvchilarning  qiziqishi,  ilmiy  ijodkorligini  oshiruvchi,  shu  bilan  bir  qatorda 

ta’lim-tarbiya  jarayonining  samaradorligini  kafolatlovchi  yangi  pedagogik 

texnologiyalarni  qo’llash  bo’yicha  katta  tajriba  to’plangan.  Shu  tajriba  asosini 

interfaol  metodlar  tashkil  etib,  ulardan  biri  “Venn  diagrammasi”  strategiyasi 

metodidir. 

Ushbu  metod  o’quvchilarda  mavzuga  nisbatan  tahliliy  yondashuv,  ayrim 

qismlar negizida mavzuning umumiy mohiyatini o’zlashtirish ko’nikmalarini hosil 

qilishda  qo’llanilib,  strategiya  kichik  guruhlarni  shakllantirish  asosida  sxema 

bo’yicha amalga oshiriladi. 

Yozuv taxtasi o’zaro teng to’rt (mavzuga moslab) bo’laklarga ajratiladi va  

har bir bo’lakka quyidagi 5-rasmda ko’rsatilgan sxema chiziladi:  

---

 

59 

 

5-rasm. 

Strategiya  o’quvchilar  tomonidan  o’zlashtirilgan  yaqin  nazariy  bilimlar, 

ma’lumotlar  yoki  dalillarni  qiyosiy  tahlil  etishga  yordam  beradi.  Ushbu 

strategiyadan  muayyan  bo’lim  yoki  boblar    bo’yicha  yakuniy  darslarni  tashkil 

etishda foydalanish yanada samaralidir. 

Strategiyani qo’llash bosqichlari quyidagilardan iborat: 

1.Auditoriya o’quvchilari to’rt guruhga bo’linadi. Yozuv taxtasiga topshiriqni 

bajarish mohiyatini aks ettiruvchi sxema chiziladi. 

2.Har  bir  guruhga  o’zlashtirilayotgan  mavzu  yuzasidan  alohida  topshiriq 

beriladi. 

3.Topshiriqlar bajarilgach, guruh a’zolari orasidan liderlar tanlanadi. 

4.Liderlar guruh a’zolari tomonidan bildirilgan fikrlarni umumlashtirib, yozuv 

taxtasida aks etgan diagrammani to’ldiradilar. [16-37] 

Akademik litseyda umumta’lim guruhlarining I bosqichida o’tiladigan “Qattiq 

jismlarning xossalari. Amorf va kristall jismlar” nomli mavzusini o’tishda mavzuni 

mustahkamlash uchun yuqoridagi metodni qo’llashni ko’rib chiqsak. 

Dastlab  o’qituvchi  yangi  mavzuni  bayon  qiladi:qattiq  jism,  uning  xossalari, 

qattiq jismning turlari, amorf jismlar, kristallar, kristallarning xossalari, ularning 2 

guruhga  bo’linishi:  monokristall  va  polikristallar  haqida  gapiradi.  Kristallarning 

o’zi ham to’rt turga bo’linadi, ular: 

1.Ionli  kristallar  2.Atomli  kristallar.  3.Metal  kristallar.  4.Molekulali  kristallar 

ekanligini  aytadi  va  misollar  keltiradi.  Keyin  esa  amorf    jismlar  va  ularning 

xususiyatlarini  tushuntiradi.  Qattiq  jismlarning  mexanik  xossalari  haqida  

 

1