O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti amanova nigoraning
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Kim uchsa sa’iy – jahd qilmay Shuhratga,
Karam libosiga ko‘zi bo‘lsa och., G‘aflat soyasida Shod bo‘lur, ammo, SHaraf kiyimisiz qolar yalong‘och. Demak, buyuk allomaning fikricha, mehnatsiz vaqtinchalik ko‘rkam libosga ega bo’lishi mumkindir, biroq mehnat va kasb-hunar bilan inson hech qachon g‘aflatda qolmaydi, deydi. Mutafakkirning Ta’kidlashicha, inson tabiatning oliy kamolotidir, chunki “inson zoti barcha hayvonlardan yuqori turadi...er yuzini obod etish va uni boshqarib turish uchun... insonga katta sharaf ko‘rsatilgan – unga aql- zakovat kuchi armug‘on etilgan”. Beruniy shu sababli deydiki insonning ma’naviy qiyofasi uning oldiga qo‘yilgan vazifalarga mos bo‘lmog‘i uchun u yuksak axloqli, ilm-ma’rifatli, o‘z kasbini mukammal egallagan va mehnatni sevadigan bo‘lmog‘i lozim. Haqiqatdan ham kishining eng birinchi, zaruriy ehtiyoji – mehnatdir. Insonning asosiy burchi va vazifasi – mehnat qilishdir, chunki “istalgan narsaga mehnat sarflash orqali erishiladi”, deydi u. Maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnati o‘yin bilan qo‘shilib ketadi. Aniq topShiriq berib, ishlatish bu bolalar uchun unchalik ahamiyatga ega emas. Plastilindan quyon yasashga kirishadi-yu, ot yasab qo‘yadi. Lekin bolaga juda yoshligidan boshlab, o‘z o‘rnini tuzatish, changlarni artish, piyolani yuvish, pomidor terish, tovuqqa don berish kabi ishlarni o‘rgata borish zarur. Shuni ham ta’kidlash kerakki, mehnat tarbiyasi bolalarda baholi-qudrat bo‘lmog‘i lozim. Ammo turli yoshdagi bolalarni bir hil qarichdan o‘lchab bir hil yondoshib bo‘lmaydi. Bola ulg‘aya borgan sari uning tarbiyasiga bo‘lgan ma’suliyat ham ortib boradi. Keyinchalik mehnat turini tanlashda bolalarning qiziqishini, ularning foydali mehnat haqidagi tasavvurini ham hisobga olish kerak. Shuningdek, ishning ko‘pchilik bo‘lib bajaradigan shaklini tanlash lozim (kartoshka, piyoz qazish, begona o‘tlardan tozalash, dala ishlariga ko‘maklashish kabi). Ko‘pchilik qilinadigan mehnat, Shuningdek, mehnatga to‘g‘ri munosabatda bo’lish ko‘proq tarbiyaviy ahamiyatga ega. Bu narsa bolalarda hayotiy tashkilotchilik malakalarini rivojlantiradi, ikkinchi tomondan esa ularning buyruq, jazodan qo‘rqitish bilan emas balki ko‘pchilik mehnatining mohiyati bilan tarbiyalanadigan ongli intizomga o‘rganadi. Mehnat turlarini tanlashda bolalar mehnati oldiga qo‘yiladigan maqsad avval o‘ng‘ay, soddaroq, bolalarga tushunarli, yaqin bo’lishi, keyin esa asta-sekin qiyinlashib, murakkablashib borishiga amal qilishi zarur. Mehnat tarbiyasi yosh avlodni ijtimoiy ishlab chiqarishida qatnishishga amaliy tayyorlash va shu bilan birga ahloqiy, aqliy va estetik tarbiyaning muhim tarkibiy qismi bo‘lib hisoblanadi. Albatta mehnatni faqat jismoniy ish deb xato tushunish ham yaramaydi. Bolani dars qilishga, o‘qiShga va mustaqil mushohada qiliShga undash ham mehnat. Uning to‘garaklarga qatnashishga, biror hunar sohiblarining huzurida bo’lishiga, sport musobaqalarida qatnishishiga ham keng yo‘l ochib berishi kerak va uning yutuq va kamchiliklarini tahlil qiliShga vaqt topa biliSh lozim. Tarbiya borasida shu narsani esda tutish kerakki, har qanday bajarilgan iShda erishilgan muvaffaqiyat o‘z vaqtida ruhlantirib turilsa yaxshi samara beradi. Bola topshirilgan vazifani o‘z vaqtida va to‘la-to‘kis ado etgan bo‘lsa, albatta siz uni maqtab qo‘yasiz. Hamma ham o‘zi haqida shirin gaplarni eshitishni istaydi, qolaversa inson tabiatan maqtovni yaxshi ko‘radi. Bu maqtov esa bolaning keyingi ishlaridagi muvaffaqiyat uchun zamin bo‘lib qoladi. |