O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi buxoro davlat universiteti fizika – matematika fakulteti

nazariyalarining izomorfligi……………..……………………………….43
II-bob bo`yicha xulosa…………………………………………………….45
Xotima………………………………………………………………….......46
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………...47


Kirish .
“Agar biz O’zbekistonni dunyodagi taranum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug’ kelejagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasiga boqiy saqlamoqchi bo’lsak , avvalom bor, buyuk olimlarni , buyuk shoirlarni, buyuk ijodkorlarni tarbiyalashimiz kerak”
I.A.Karimov
Bugungi kunda O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risidagi” qonun , “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va “Davlat ta’lim standartlari” talablaridan kelib chiqan holda matematika o’qitishning umumiy maqsad va vazifalari aniqlanganligi ma’lum. Bugun ko’pgina o’quv muassasalarida internet tarmog’ida o’zlarining shaxsiy veb-sahifalarga ham ega bo’lishmoqda . Bu esa ta’lim olishning ko’pgina yangi usullari va turlarini vujudga keltiryapti. “Jahon tili” orqali o’quv muassasalarning veb sahifalaridan multemediya shaklidagi mavzularning elektron ko’rinishini ko’chirish, masofadan turib ta’lim olish yoki mustaqil o’rganish yoki mustaqil o’qib o’rganish maqsadida ulardan foydalanish ham mumkin. Shu o’rinda yuksak texnologiyalardan foydalangan holda zamonaviy o’quv jarayonlarini samarali tashkil qilish, uni sifat ko’rsatkichlari bo’yicha jahon mezonlari darajasiga ko’tarish imkoni mavjudligini ham takidlab o’tish joiz.
Prezident Islom Karimov rahnamoligida jamiyatimiz hayotining barcha jabhalarida amalgam oshirilayotgan keng ko’lamli islohatlar mamlakatimizni yangilash va moderenizatsiya qilish, huquqiy demokratik davlat va erkin fuqorolik jamiyatni qurish jamiyatda avvalombor, inson manfaatlari, uni itelektual salohiyatini yuzaga chiqarish, kasb mahoratini oshirish uchun zarur shart-sharoitlar yaratish vazifalari mujassam. Bu borada barkamol avlodni tarbiyalash, oily va o’rta maxsus ta’lim soxasida yuqori malakali kadrlar tayyorlash, ilm-fan, ta’lim hamda ishlab chiqarish o’rtasidagi o’zaro hamkorlikni yanada rivojlantirishga alohida e’tibor qaratmoqda. Ta’lim jarayonida ilg’or ish usullari keng joriy etish, tabiy fanlar jumladan matematika zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda o’quv mashg’ulotlarini tashkil etish sifat va izlanishlardan iborat.
Bugun biz tez suratlar bilan o’zgarib borayotgan, insoniyat hozirga qadar boshidan kechirgan davrlarda tubdan farq qiladigan o’ta sifatli va murakkab bir zamonda yashamoqdamiz. Davlat va siyosat arboblari, faylasuflari va jamiyatshunos olimlar, sharhlovchi va jurnalistlar bu davrni turlicha ta’riflab, har xil nomlar bilan atamoqda. Kimdir uni yuksak texnologiyalar zamoni desa, kimdir taffakur asri, yana birov yalpi axborotlashuv davri sifatida izohlamoqda. Albatta bu fikrlarni barchasiga ham ma’lum har biri o’zida bugungi serqirra va rang barang hayotniong qaysidir belgi alomatini aks ettirishi tabiy.
Ammo ko’pchilikni ongida bu davr globallashuv davri tariqasida ta’surot uygo’tmoqda . Ana shunday globallashuv fenomini haqida gapirganda, bu atama bugungi kunda ilmiy falsafiy, hayotiy tushuncha sifatida juda keng ma’nosini anglatishni ta’kidlash lozim. Uning nuqtai nazarida qaraganda, bu jarayon mutloqo yangicha ma’no mazmundagi xo’jalik, ijtimoiy siyosiy, tabiiy-biologik global muhitning shakillanishi va shu bilan birga, mavjud milliy va mintaqaviy miuammolarning jahon miqiyosidagi muammolarga aylanib borishini ifoda etmoqda. Globallashuv jarayoni hayotimizda tobora tez va chuqur kirib kelayotganining asosioy omili va sababi xususida gapirganda shuni obektiv tan olish kerak – bugungi kunda har qaysi davlatning taraqiyoti va ravnaqi, nafaqat yaqin va uzoq qo’shnilar , balki jahon miqiyosidagi boshqa mintaqa va hududlar bilan shunday chambarchas bog’lanib boryaptiki, biror mamlakatning bu jarayonda chetga turishi ijobiy natijalarga oib kelmasligini tushunish, anglah qiyin emas. Shu ma’noda globallashuv va avvalo hayot suratlarining beqiyos darajada tezlashuvi demakdir . Har bir ijtimoiy hodisaning ijobiy va salbiy tomoni bo’lgani singari globallashuv jarayoni ham bundan mustasno emas. Hozirgi kunda uning g’oyat o’tkir va keng qamrovchi ta’sirini deyarli barcha sohalarda ko’rish, his etish mumkin. Ayniqsa davlatlar va xalqlar o’rtasidagi integratsiya va hamkorlik aloqalarining kuchayishi, xorijiy invistitsiyar capital va tovarlar ishchi kuchining erkin harakati uchun qulayliklar vujudhga kelishi, ko’plab yangi ish o’rinlarining yaratilishi, zamonaviy kamunikatsiya va axborot texnologiyalarining ilm-fan yutuqlarining umuminsoniy negizida uyg’unlasuvi, ekologik ofatlar paytida o’zaro yordam ko’rsatish imkoniyatlarining ortishi tabiiylik, bularning barchasiga globallashuv tufayli erishilmoqda. Ayni paytda hayot haqiqati shuni ko’rsatadiki, har qanday taraqiyot vazifasini o’z oldimizga qat’iy maqsad qilib qo’yganmiz va bu yo’ldan hech qachon qaytmaymiz. Muxtasar qilib aytganda yoshlarimizning ma’naviy damida bo’shliq vujudga kelmasligi uchun ularning qalbi va ongida sog’lom hayot tarzi , milliy va umuminsiniy, umummiliy qadiryatlarga hurmatlik, ehtiromlik tuyg’usini bolalik paytidan boshlab shakllantirishimiz zarur. Bugungi kunda inson ma’naviyatiga qarshi yo’naltirilgan, bir qarashda arzimas bo’lib tuyiladigan kichkina xabar ham axborot olamidagi globallashuv shiddatidan kuch olib, ko’zga ko’rinmaydigan, lekin zararini hech narsa bilan qoplanmaydi. Tanlangan taraqiyot yo’limizni ongil ravishda qabul qilgani va qo’llab-quvvatlagani oldimizdagi maqsaddir. Respublika ta’lim tizimi va undagi o’qitish jarayonini takamillashtirish maqsadida rivojlangan davlatlarning ta’lim sohasidagi islohotlar tashkil qilinib, unga ko’ra ta’lim tizimini modernizatsiyalash uning maqsad va vazifalarini amalga oshirishga qaratilib olib boriladi.
Dunyo ta’limi oldida turgan global vazifalarning hal qilinishida yechimini kutayotgan muammolar oliy ta’lim tizimining tahlili, vazifalari maqsadlarini o’rganish va kerakli tavsiyalar yaratishga yo’naltirilgan bo’lib, ta’lim sohasi bilan shug’ullanuvchi barcha masalalarning hozirki kundagi asosiy qiyinchiliklari ta’limni tashkil etish va uning sifatini yuqori darajaga ko’tarish, boshqarish, moliyalashtirish, ta’lim muassasalarining moddiy texnik bazasini rivojlantirish kabi masalalarni hal qilishga qaratilgan. Aynan shu muammolar republika ta’lim tizimida ham mavjuddir.Tahliliy natijalarga ko’ra oliy ta’lim muassasalarining keying yillarida sezilarli darajada kengayib borayotganligi va so’ngi 10 yil davomida tahsil oluvchilar sonining uzluksiz oshib borayotganligi sezilmoqda.
Izchillik bilan rivojlanib borayotgan fan-texnalogiyalar uzluksiz va zamonaviy yangi fan-texnika yutuqlariga asoslangan bugungi jamiyatda bunday holat oddiy ijtimoiy ong tafakkurning o’sishi natijasi sifatida qaralishi kerak. Bu o’rinda xulosalarni tahlil qiladigan bo’lsak, oliy ta’lim yetishtirib berayotgan maxsulotga xaridorlarning talabi o’z yo’nalishiga ega bo’lib quydagicha ko’rinishlarda namoyon bo’lmoqda.
Birinchidan o’z mavqeyini yaratish va mukammallashtirish uchun ijtimoiy nufuzli toifaga ega bo’lgan davlat diplomini olishga harakat qilayotgan shaxlarning salmog’i;
Ikkinchidan ma’lum toifaga ega bo’la turib nufuzli oliy o’quv yurtarining diplomlarini qo’shimcha olishga harakat qiluvchilar ko’lami;
Uchinchidan faqat ilm olishga intilayotgan va juda kamchilikni tashkil etadigan shaxslar salmog’I;
To’rtinchidan kasb o’rganishga intiluvchilar ko’lami, bu guruhdagi shaxslar miqdori ko’pchilikni tashkil etib aynan bozor sharoitida tobora izchillik bilan ortib borayotgan shu guruh a’zolari ta’lim sifatini ko’tarishga o’z ta’sirlarini o’tkazishlari mumkin.
Shuni qayt etish joyizki, bugungu kunda “mehnat bozori’ da oliy ta’lim muassasalarini bitirib chiqqan mutaxasislarga yetarli miqdorda ish o’rinlarini yaratilmaganligi sababli nafaqat bugun, balki kelajakda ham ish topish muammoligicha qoladi. Natijida yangicha yashash tushunchalarini o’zida singdirgan va nufuzga erishish maqsadida bilim olgan yoshlarni ijtimoiy mavqeyiga putur yetishi salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Shu maqsadda oliy ta’lim o’z oldidagi ta’lim jarayonini yanada kuchaytirish, magistratura va aspiranturaga yanada bilimli va iqtidorli bakalavrlarni yetishtirib berishni maqsad qilib qo’ygan.Ilm-fanni yanada rivojlanish, iqtidorli va qobilyatli yoshlarni ilmiy faoliyatga keng jalb etish, ularning o’z ijodiy va intelektual salohiyatini ro’yobga chiqarish uchun sharoit yaratishga doir kompleks chora tadbirlarni ishlab chiqish , yoshlar o’rtasida sog’lom turmush tarzini qaror toptirish, ularni ichkilikbozlik va giyohvandlik ilatlaridan, boshqa –boshqa turli holatli tahdidlar hamda biz uchun yot bo’lgan diniy va ekstrimistik ta’sirlardan tuban ommaviy madaniyat hurujlaridan himoya qilishga doir chora tadbirlarni amalgam oshirish. Uzoq muddatli istoqlolga mo’ljallangan, mamlakatimizning salohiyati, qudrati va iqtisodiyotimizga raqobatdoshligining oshirishga hal qiluvchi ahamioyat kasb etadigan navbatdagi muhim ustivor yo’nalish -bu asosiy yetakchi sohalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash, transport va infratuzilma komunikatsiyalarni rivojlantirishga qaratilgan strategik ahamiyatga molik loyihalarni amalgam oshirish uchun faol invistitsiya siyosatini olib borishdan iborat.
Agarki, bashariyat tarixini, uni tafakur rivojini tadrijiy ravishda ko’zdan kechiradigan bo’lsak, hayotda insonni kamolotga, yuksak marralarga chorlaydigan ezgu g’oya va ta’limotlar bilan yovuz va zararli g’oyalar o’rtasida azaldan kurash mavjud bo’lib, bu kurash hozirgi kungacha davom etib kelmoqda.
Bugungi zamonda mafkura poligonlari, yadro poligonlaridan ham ko’proq kuchga ega. Bu masalaning kishini doimo ogoh bo’lishga undovchi tomoni shundaki, agar harbiy, iqtisodiy, siyosiy tayziqlar bo’lsa, bu sezish, ko’rish, oldini olish mumkin, ammo mafkuraviy tazyiqni uning ta’siri va oldini olish oqibatlarini tezda ilg’ab olish nihoyatda qiyin. Mana shunday vaziyatda odam o’z mustaqil fikriga, zamonlar sinovidan o’tgan hayotiy-milliy qadiryatlarga, sog’lom negizlar shaklida shakllangan dunyoqarash va mustahkam irodaga ega bo’lmasa, har turli ma’naviy tahdidlarga, ularning ogoh oshkora, goh pinhona ko’rinishdagi ta’sirga bardosh berishi amri mahol. Bugungi kunda yoshlarimiz nafaqat o’quv dargohlarida, balki radiotelevideniya, matbuot, internet kabi vositalar orqali ham rang-barang axborot va ma’lumotlar olmoqda. Jahon axborot maydoni tobora kengayib borayotgani shunday bir sharoitda bolalarimizning ongini faqat o’rab-chilmab, uni o’qima buni ko’rma deb bir tomonlama tarbiya berish ularning atrofini temir devor bilan o’rab olish hech shubhasiz, zamonaviy talabga ham, bizning ezgu- maqsad muddaolarimizga ham to’g’ri kelmaydi. Nega deganda, biz yurtimizda ochiq va erkin demokratik jamiyat qurish vazifasini o’z oldimizga maqsad qilib qo’yganmiz va bu yo’ldan hech qachon qaytmaymiz.Mamlakatimiz kelajagi uchun Oliy Majlisning IX sessiyasida qabul qilingan “Kadrlar tayyorlash” bo’yicha milliy dasturning amalgam oshirilishi juda muhim ahamiyatga ega. Bu dasturni bajarish uchun javobgar kishilar oldiga men quyidagi vazifalarni qo’ymoqchiman:
Birinchi: Yangi o’quv yili boshlangunga qadar ta’lim tizimida mazkur tajriba qanday o’tayotgani va unung dastlabki natijalarini chuqur tahlil etib, ta’lim andozalari, o’quv rejalari va dasturlari mazmuniga islohatlarning bosh maqsadidan kelib chiqqan holda,ya’ni yangi avlodni kamol toptirish darkor
Ikkinchi: Yuqori malakali pedagok kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlashga alohida e’tibor berish lozim. Kadrlar tayyorlashni sifati, erkin fikrlovchi shaxs-fuqoroni kamol toptirish ertaga sinfxonalar va auditoriyalarga kimlar dars va saboq berishga bog’liq.
Uchunchi: yangi darsliklarni, zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini o’z vaqtida ishlab chiqarish va joriy etishni ta’minlashni alohida nazorat ostiga olish zarur.
Yana bir bor takidlab o’tishga to’g’ri keladi: amalgam oshirilayotgan barcha islohotlarni taqdiri shu masalaga, ya’ni kadrlar tayyorlashga chambarchas bog’liqligini biz aniq va ravshan anglab olishimiz lozim. O’zini shu mamlakatning huquqiy vatanparvari deb biladiga
n har bir kishi bu Dasturni amalga oshirishga o’z mehnatini, o’z ulushini qo’shadi, deb ishonaman
Fan ta’lim mazmunini tubdan yangilashda: ta’lim standartlari, ta’lim dasturlari, o’quv darsliklari va qo’llanmalar tayyorlashda, ilmiy-pedagogik ta’minotni amalga oshirishda bevosita va bilvosita ishtirok etadi.
Qolaversa, fan kadrlar tayyorlashda buyurtmachi sifatida ilmiy izlanishlarni bevosita o’quv jarayonini bilan mutanosiblashtirishga erishadi.
Shu bois, mavjud ilmiy, ilmiy-pedagogik salohiyati va moddiy texnik bazadan kadrlar tayyorlashda samarali foydalanish asosiy vazifalarga kiradi.
Mazkur vazifalar “Kadrlartayyorlash milliy dasturi ” da belgilangan bo’lib, kadrlar tayyorlash tizimida tabiyat va jamiyat taraqiyyoti qonunlari to’g’risidagi yangi fundamental va amaliy bilimlardan foydalanishni, yuqori malakali ilmiy va ilmiy-pedagogik kadrlar tarkibini shakllantirishni, ulardan ta’lim tizimida unumli foydalanish, shuningdek, kadrlar tayyorlash jarayonining ilmiy tadqiqotlar infrastrukturasini yaratish, ta’limning axborot tarmoqlarida foydalanish uchun bilimning turli sohalari bo’yicha axborot bazasini shakllantirishni hamda ilmiy tadqiqotlar darajasida yangicha qarashlar zamirida yosh olimlarning, ilmiy-pedagogik xodimlarning ijtimoiy mavqei va obro’sini oshirish va shu kabilarni qamrab oladi.