O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Tayanch tushunchalar 
«Tavrot», «Veda» — diniy kitoblar. astika — «Veda»ning muqaddasligini tan oluvchi, nastika — uning 
muqaddasligini tan olmaydigan maktablar. Dao — tabiat qonuni, Tsi — borliqning asosida yotgan besh unsur, yan — 
yorug’lik kuchi, in — zulmat kuchi, metafizika — qadimgi yunonistonliklar fikricha, borliqning asosini o’rganadigan 
dastlabki falsafa, atomlar — bo’linmas deb tasavvur qilingan zarrachalar. 
Takrorlash uchun savollar 
1. Qadimgi Misr falsafasiga xos xususiyatlarni sanab bering. 
2. «Veda»lar nima va qachon paydo bo’lgan? 
3. Buddaviylik ta’limotining mohiyati nimadan iborat? 
5. Konfutsiylik nima? 
6. Lao Tszi falsafasida Dao qonuni nimani anglatadi? 
7. Milet falsafiy maktabi to’g’risida nimalarni bilasiz? 
8. Geraklitning «Oqar suvga ikki marta tushib bo’lmaydi» degan hikmatli iborasi falsafiy mohiyatini tushuntirib bering. 
9. Suqrot qanday faylasuf bo’lgan? 
10. Aflotunning g’oyalar dunyosi haqidagi ta’limotining mohiyati nimadan iborat? 
11. Arastu haqida nimalarni bilasiz? 
 
ADABIYoTLAR 
1. Karimov I. «Istiqlol va ma’naviyat». T. «O’zbekiston», 1994. 
2. Karimov I. «Ma’naviy yuksalish yo’lida». T. «O’zbekiston», 1998. 
3. Karimov I. «Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga ishonaman». «Fidokor» gazetasi, 2000 yil 8 iyun. 
4. «Osnovi filosofii». — T.: «O’zbekiston», 1999. 
5. «Xristomatiya po filosofii». — M., 1997. 
6. Yo’ldoshev S. «Antik falsafa». — T., 1999. 

---

3-mavzu. O’zbekistondagi ilk o’rta asrlar falsafasi. 
 
Reja: 
1. Ilk o’rta asrlar falsafasining mohiyati va o’ziga xos xususiyatlari. 
2. Islom dini va falsafasi. Tasavvuf va uning oqimlari. 
3. Dunyoviy bilimlar rivoji va falsafiy tafakkur. 
4. Ilk o’rta asrlar falsafasining o’ziga xos ahamiyati. 
Mazkur mavzuga asos bo’lgan davr falsafasi arab istilosi va mamlakatimizda islom dinining taraqqiy etishi bilan 
uzviy bog’liqdir. Bu falsafa, ba’zi chet ellik mutaxassislar aytgani kabi, faqat arablar madaniyatining bir qismi emas. 
Balki bizning Vatanimiz farzandlari ulug’ bobokalonlarimizning islom diniga, islom falsafasiga, butun arab dunyosi va 
jahon tsivilizatsiyasiga katta ta’sir ko’rsatgan ta’limotlari dunyoga kelgan davr falsafasi hamdir. 
Shu bilan birga, bu ajdodlarimizning bosqinchilarga qarshi kurashini aks ettirgan, xalqimiz madaniyati va 
ma’naviyati nihoyat darajada rivojlanganini butun jahonga yaqqol namoyon qilgan davr falsafasidir. 
Bu Muqanna kabi milliy qahramonlarimiz keng xalq ommasiga bosh bo’lib ozodlik kurashi olib borgan paytlarda elning 
ruhini ko’tarib, ilhomlantiruvchi ezgu g’oyalar shakllangan davr falsafasidir. 
Bu Amu va Sirdaryo bo’ylarida yashagan xalqning dahosi eng yuksak darajaga ko’tarilgan, uning atoqli namoyandalari 
jahon madaniyati sahifalariga o’zlarining o’chmas nomlarini muhrlab ketgan davr falsafasidir. Bu falsafaning xususiyatlari 
o’sha davrda kechgan ijtimoiy-siyosiy jarayonlarning o’ziga xosligi bilan belgilanadi. 
Mazkur mavzuni o’rganishdan maqsad, Prezidentimiz Islom Karimov ta’biri bilan aytganda, yosh avlod qalbida 
mafkuraviy immunitetni shakllantrish, «Yoshlarimizning iymon-e’tiqodini mustahkamlash, irodasini baquvvat qilish, 
ularni o’z mustaqil fikriga ega bo’lgan barkamol insonlar etib tarbiyalash. Ularning tafakkurida o’zligini unutmaslik, 
ota-bobolarning muqaddas qadriyatlarini asrab-avaylash va hurmat qilish fazilatini qaror toptirish»dan iborat
13
.