O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

Qadriyatlar mavzusi Mazdak ta’limotida
Qadriyatlar mavzusining izlari VI asrda yashagan Mazdak ta’limotida ham ko’zga tashlanadi. Mazdak aqidasiga ko’ra, dunyoda sodir bo’ladigan jarayonlar ongli maqsadga yo’naltirilgan ezgulik va uning manbai bo’lgan yorug’lik bilan ko’r-ko’rona va tasodifiy harakat qiluvchi qorong’ulik (johillik) o’rtasidagi kurashdan iborat. Asosiy yovuzlik – boylikka hirs qo’yishdir.
Tabiat uch unsur: suv, olov va tuproqdan tashkil topgan bo’lib, ularning ko’shilishidan ijobiy va salbiy hodisalar kelib chiqadi. Ezgulik bilan yovuzlik o’rtasidagi kurash ezgulikning g’alabasi va yovuzlikning yo’q qilinishi bilan barham topadi. Mazdakchilarning ijtimoiy dasturi keskin talablar qo’ydi: barcha odamlarning teng huquqligi, iste’molda tenglik, barcha mulklarning va avvalo erning umum ixtiyorida bo’lishi; yaxshilikni barqaror qilish uchun ijtimoiy tengsizlikka barham berilishi.
Bunday ta’limotga asoslangan Mazdak boylarning mol-mulkini tortib olib, kambag’allarga bo’lib berishga boshchilik qilgan.
Eron shohi Qubod I (488-581) avval boshda Mazdakni qo’llab-quvvatlab, uni butun mamlakatga qozi qilib tayinlagan edi. Mamlakatda katta er egalari, amaldorlar va kohinlarning iqtisodiy va siyosiy hukmronligi barbod bo’lgandan so’ng, shoh Qubod I Mazdak bilan aloqani uzadi. 529 yili mazdakiylarning inqilobiy harakati bostirilib, Mazdakni qatl etiladi. Ammo uning ta’limotidagi adovat va hasadni yo’q qilishga qaratilgan tadbirlar, ijtimoiy adolatsizlikka qarshi kurashish muqaddas vazifa ekanligi haqidagi g’oyalar jazibakor mafkura sifatida uzoq vaqtgacha xalq qalbida saqlanib qoladi.


MAVZUGA OID KONSULTATIV MATERIALLAR
1-ilova

Ta’limotlar	Mazmuni	Paydo bo’lgan davri
Buddaviylik	Insonning oliy maqsadi qayta tug’ilish emas, balki huzur-halovatli holat bo’lgan nirvanaga (yakka jonning mutlaq jon bilan qo’shilib ketishiga) erishishdir.	Mil.av. VI asr oxiri- Vasr boshlari
Mohayana	Mohayana falsafiy tizimi axloqqa oid muammolarni qamrab olgan bo’lib, xalq ommasini sabr-qanoatga da’vat etgan.	Milodiy I asr
Moniylik	Ikki dunyo – “zulmat va ziyo dunyosi” mavjud bo’lib, birinchisida adolatsizlik, zulm, zo’ravonlik hukm surgan, ikkinchisi abadiy, emirilmaydigan, doimiy qadriyatlar dunyosidir.	Milodiy III asr
Mazdakiylik	Dunyoda sodir bo’ladigan jarayonlar ongli maqsadga yo’naltirilgan ezgulik va uning manbai bo’lgan yorug’lik bilan ko’r-ko’rona va tasodifiy harakat qiluvchi qorong’ulik (johillik) o’rtasidagi kurashdan iborat. Yaxshilikni barqaror qilish uchun ijtimoiy tengsizlikka barham berish lozim.	Milodiy VI asr