O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti L. A. Botirova, D. M. Tagayeva

ruyan — (Rubia tinktorium)
bo’lib, bu ko’p yillik, buyi 50-100 sm, poyasi to’rt qirrali, o’tkir tikanli, iyul, avgust 
oylarida gullab meva tugadi. Ariq bo’ylarida, boya va ekinzorlarda o’sadi. Ruyan ildizi 
va ildiz poyasidan tabobatda qon to’xtatuvchi dorivor o’simlik sifatida foydalanilgan.
Poyasi esa qimmatbaxo metallarni ranglash uchun qo’llaniladigan yorqin va 
o’chmaydigan bo’yoq olish uchun ishlatiladi. 
Ruyan turlari ko’p yillik, bo’yi 30-150 sm gacha bo’lgan o’t o’simlik. 
Ildizpoyasi uzun, sudralib o’suvchi, shoxlangan, silindrsimon, yo’g’on, bo’g’inli ko’p 
boshli. Poyasi bir nechta, to’rt qirrali, bo’g’inli sershox va ilmoqli dag’al tuklar bilan 
qoplangan. Bargi lansetsiman-tuxumsimon, yaltiroq pastki tomonidagi yo’g’on 
tomirlari ilmoqli dag’al tuklar bilan qoplangan, juda ham qisqa bandi bilan poyada 4-
6 tadan to’p-to’p bo’lib joylashgan. Gullari mayda, yashil-sariq rangli, barg 
qo’ltig’idan o’sib chiqqan yarim soyabonga to’planib, ro’vaksimon gulto’plamni 
tashkil etadi. Gulkosachasi aniq bilinmaydi, tojbargi 5 ta, birlashgan, voronkasimon-
g’ildiraksimon, otaligi 5 ta, onalik tuguni 2 xonali, pastga joylashgan. Mevasi 1-2 
urugli, sharsimon, oldin qizil keyinchalik qora rangga aylanuvchi sershira ho’l meva. 
Iyun-avgust oylarida gullaydi, mevasi avgust-sentyabrdan pishadi.

---

64 
 
Rubia tinctorium
(sinonim 
Rubia orientalis
) umumiy, guli va mevasi ko’rinishi. 
Rubia tinctorium
(sinonim 
Rubia orientalis
)
o’simligi tarqalgan areal. 
 
Tabiiy holda:
 
Afghanistan, Albania, Cyprus, East Aegean Is., Greece, India, Iran, Iraq, Italy, 
Kazakhstan, Kirgizstan, Kriti, Krym, Lebanon-Syria, North Caucasus, Pakistan, Palestine, Sicilia, South 
European Russi, Tadzhikistan, Transcaucasus, Turkey, Turkey-in-Europe, Turkmenistan, Ukraine, 
Uzbekistan, Vietnam, West Himalaya, Xinjiang, Yugoslavia