O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

14.3.
 
Energetik tekshiruv o’tkazish – energiya tejamkorligi asosi. 
Energiyadan oqilona foydalanishga doir me’yoriy hujjatlar, texnikaviy 
qoidalar va normalar energiya hosil qilishni boshqaruvchilar va uni 
sarflovchilarning barchasi uchun majburiydir. 
Energiyaning sifati tegishli me’yoriy hujjatlarda belgilangan 
talablarga muvofiq bo‘lishi lozim. Energiya, energiya hosil qiladigan va 
uni sarflaydigan yoki energiyani bir turdan boshqa turga aylantirib 
beradigan asbob-uskunalar va mahsulotlar, transport vositalari, qurilish, 
yo‘lsozlik va qishloq xo‘jalik mashinalari, yoritish texnikasi qurilmalari, 
isitish, harorat va namlikni bir xilda saqlab turish hamda havoni 
almashtirish tizimlari, xalq iste’moli mollari, shuningdek boshqa issiqlik 
o‘tkazmaydigan materiallar va qurilish konstruksiyalari energiyadan 
oqilona foydalanish sohasidagi standartlash obektlaridir. 
Energiya hosil qilish va mahsulot ishlab chiqarish texnologiya 
jarayonlari va ishlarni bajarish uchun energiya sarfi ko‘rsatkichlarining 
majmui va qiymati standartlash predmetlaridir. 
Energiya jihatidan samaradorlik hamda energiya sifatining me’yoriy 
hujjatlarda belgilangan koʻrsatkichlariga rioya etilishi ustidan davlat 
tekshiruvi va nazorati O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 
huzuridagi O‘zbekiston davlat Standartlash, metrologiya va sertifikatlash 
markazi (matnda bundan buyon “Oʻzdavstandart” deb yuritiladi) hamda 
boshqa idoralar zimmasiga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda 
yuklanadi. 
Ushbu Qonunning 5-moddasining birinchi qismida sanab o‘tilgan 
obektlar uchun energiya sarflash me’yorlarini O‘zbekiston Respublikasi 
hukumati yoki u vakolat bergan idoralar belgilaydi. Energiya sarflash 

---

206 
me’yorlari energiya hosil qiluvchi va uni ishlatuvchi asbob-uskunalar 
hamda mahsulotlarning texnik pasportlariga, tuzatish-ta’mirlash va rejim 
varaqlariga, ulardan foydalanish yo‘riqnomalariga kiritiladi. Binolar va 
inshootlarni isitish, ularninig havosini almashtirish harorati va namligini 
bir xilda saqlab turish uchun energiya sarfi me’yorlari qurilish normalari
 
va 
qoidalarida belgilab qo‘yiladi. Energiya sarflash me’yorlari har besh yilda 
qayta ko‘rib chiqiladi va ilg‘or texnologiya yutuqlarini hisobga olgan holda 
o‘zgartirilishi 
lozim. 
Quyidagilar 
energiya 
jihatdan 
samarali 
ko‘rsatkichlariga muvofiqlik bo‘yicha majburiy sertifikatlashtiriladi: 
- energetika resurslari; 
- ommabop mahsulotlar ishlab chiqarish va ularga xizmatlar 
ko‘rsatish; 
- energiya hosil qiluvchi va uni ishlatuvchi asbob-uskunalar hamda 
mahsulotlar. 
Majburiy sertifikatlash qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga 
oshiriladi. 
Tayyorlanayotgan 
asbob-uskunalarning, 
shu 
jumladan,
 
ro‘zg‘orda foydalanish uchun mo‘ljallangan asbob-uskunalar me’yoriy 
hujjatlarning energiya jihatdan samaradorlik ko‘rsatkichlariga doir qismida 
belgilangan talablarga muvofiqligi ishlab chiqaruvchi tamonidan uni 
albatta tamg‘alash yo‘li bilan tasdiqlanadi. 
Energiya hosil qilish va uni sarflash chog‘ida, shuningdek, energiyani 
sertifikatlash paytida majburiy davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati 
amalga oshiriladi. 
Energiyadan oqilona foydalanishni davlat tomonidan metrologik 
ta’minlash energiya hosil qilish va uni sarflash chog‘ida o‘lchashning bir 
xilligini ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlar me’yoriy hujjatlar 
majmuini nazarda tutadi. 

---

207 
Quyidagilar energiya hosil qilish va uni sarflash ustidan davlat 
metrologiya tekshiruvi va nazorati obektlaridir: 
- o‘lchov vositalari; 
- axborot-o‘lchov tizimlari; 
- moddalar va materiallar tarkibi hamda xossalarining standart 
namunalari; 
- energiyani va energiya manbalarini hisobga olish majmui hamda 
tarmoqlari; 
- o‘lchash uslublari; 
- metrologiya normalari va qoidalarida nazarda tutilgan boshqa 
obektlar. 
Energiyadan oqilona foydalanish tizimini ta’minlash ustidan davlat 
metrologiya tekshiruvi va nazorati “O‘zdavstandart” zimmasiga 
yuklatiladi. 
Quydagilar energiyadan oqilona foydalanish sohasidagi davlat 
siyosatining asosiy yo‘nalishlari sanaladi: 
- aniq maqsadga qaratilgan milliy, tarmoq va mintaqa dasturlari 
hamda loyihalarni ro‘yobga chiqarish milliy iqtisodiyotni jadal 
rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan energiya hosil qilishni va uni sarflashni 
barqarorlashtirish; 
- energiya hosil qilish va uni sarflash rejimlarini eng maqbul darajaga 
keltirish, liniyaning hisobga olinishini tashkil etish; 
- energiya tejamkor asbob-uskunalar va energiya kam sarflanadigan 
mahsulotlar ishlab chiqarishni rag‘batlantirish; 
- energiya hosil qiluvchi va uni ishlatuvchi asbob-uskunalar hamda 
mahsulotga taalluqli me’yoriy hujjatlarga energiya jihatidan samaradorlik 
koʻrsatkichlarini kiritish; 

---

208 
- energiya sifati, ishlab chiqarishning energiya sarflanishi jihatidan 
samaradorligi va mahsulotga energiya sarfi miqdori ustidan davlat 
tekshiruvi va nazoratini tashkil etish; 
- korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning energiya jihatidan 
samaradorligi tekshirib borilishini tashkil etish; 
- mahsulotlarning, ishlab turgan va qayta qurilayotgan obektlar, 
texnologiya va asbob-uskunalarning energetika ekspertizasini o‘tkazish; 
- energiya samaradorligi yuqori bo‘lgan loyihalarni ro‘yobga chiqarish 
uchun energiya jihatidan samaradorlik namoyish etiladigan zonalar barpo 
etish; 
- energiya jihatidan samarador va ekologik jihatdan sof texnologiyalar 
va ishlab chiqarishlarni rivojlantirishni rag‘batlantirish; 
- energiya hosil qilish va uni sarflash ustidan statistika kuzatuvini 
tashkil etish. 
Energiyadan oqilona foydalanish bo‘yicha davlat siyosatini amalga 
oshirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi hukumati:
- energiyadan oqilona foydalanishga qaratilgan dasturlar va 
loyihalarni ishlab chiqadi hamda ularni ro‘yobga chiqaradi; 
- energiya tejamli sarflanadigan dasturlar va loyihalarni ishlab chiqish 
hamda ularni ro‘yobga oshirishda vazirlik, idora, korxona, muassasalar va 
tashkilotlarning, shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumati, 
viloyatlar va Toshkent shahar davlat hokimiyati idoralarining faoliyatini 
muvofiqlashtiradi; 
- energiya jihatidan samarali texnika va mahsulotlar, ilg‘or 
texnologiya, bu sohadagi boshqaruv usullari va ilmiy tadqiqotlarni joriy 
etish bo‘yicha ikkilamchi energiya resurslari va chiqindilardan foydalanish 
bo‘yicha loyihalar, shuningdek, boshqa quyosh, shamol, suv oqimlarining 
tabiiy harakati energiyasi va boshqa energiya manbalaridan (matnda 

---

209 
bundan buyon qayta tiklanadigan energiya manbalar deb yuritiladi) 
foydalanadigan texnologiyalar ro‘yobga chiqarilishiga ko‘maklashadi; 
- energiyani hisobga olish, uni nazorat qilish va boshqarish asboblarini 
energiya jihatidan samarali va ekologik jihatdan xavfsiz energetika 
qurilmalarini ishlab chiqaruvchi sanoat bazasini rivojlantirilishiga yordam 
beradi; 
- energetika tadqiqotlari va ekspertizalari sohasidagi faoliyatga 
litsenziya beradi; 
- energiya sarflashning maxsus rejimini o‘rnatishga rozilik beradi; 
- energiyadan oqilona foydalanish va energetika asbob-uskunalarini 
ishlatish masalalari bo‘yicha kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash 
tizimini yaratishga ko‘maklashadi; 
- jamoatchilikni energiyadan foydalanish samaradorligi to‘g‘risida 
xabardor qilib boradi; 
- qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshiradi. 
Energiyadan oqilona foydalanish sohasidagi aniq maqsadga qaratilgan 
milliy, tarmoq va mintaqaviy dasturlar hamda loyihalar bu boradagi davlat 
siyosatini amalga oshirishda majburiy bo‘lib, quyidagilar uning 
tashabbuskori bo‘ladilar: 
- O‘zbekiston Respublikasi hukumati, vazirlik va idoralar; 
- Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumati, viloyatlar va Toshkent 
shahar hokimiyati idoralari. 
Aniq maqsadga qaratilgan milliy, tarmoq va mintaqaviy dasturlar 
hamda loyihalar besh yil va undan uzoqroq muddat uchun ishlab chiqiladi, 
O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan tasdiqlanadi va ustuvor 
hisoblanadi. Ularni ro‘yobga chiqarish mas’uliyati O‘zbekiston 
Respublikasi hukumati, vazirliklar va idoralar, mahalliy davlat 
hokimiyatining tegishli idoralari zimmasiga yuklatiladi. 

---

210 
Energetika tekshiruvlari energiya hosil qilish va uni sarflash 
samaradorligini baholash maqsadida o‘tkaziladi. Har yili umumiy hajmi 6 
ming tonnadan ortiq shartli yoqilg‘i yoki ming tonnadan ortiq motor 
yoqilg‘isiga teng energiya resurslarini satflaydigan korxona, muassasa va 
tashkilotlar majburiy energetika tekshiruvlaridan o‘tkaziladi. 
Energetika tekshiruvlarini o‘tkazish tartibi va muddatlarini 
O‘zbekiston Respublikasi hukumati belgilaydi. Energiya hosil qiluvchi va 
uni sarflaydigan asbob-uskunalar, shuningdek, boshqa ishlab chiqarilishida 
energiyadan foydalaniladigan mahsulotlar energiya jihatidan samaradorligi 
va 
eneigiya 
sarflanishi 
miqdorini 
baholash 
uchun 
energetika 
ekspertizasidan o‘tkaziladi. 
Yangi qurilayotgan va qaytadan tiklanayotgan obektlarning, 
texnologiya va asbob-uskunalarning loyiha hujjatlarini energetika 
ekspertizasidan o‘tkazish majburiy. Energetika ekspertizasi O‘zbekiston 
Respublikasi hukumati belgilaydigan tartibda o‘tkaziladi. Bunda hosil 
qilinadigan va sarflanadigan energiyaning jami hajmi albatta hisobga 
olinadi. Energiyani hisobga olish tartibi va uni asboblar bilan ta’minlash 
qoidalari, elektr va issiqlik energiyasi, tabiiy gaz, neftni qayta ishlash 
mahsulotlaridan foydalanish qoidalari O‘zbekiston Respublikasi hukumati 
tomonidan belgilanadi. Ular energiyani hisobga olish me’yoriy hujjatlarida 
belgilangan qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi. 
Energiya hisobi to‘g‘ri yuritilishi uchun javobgarlik korxona, 
muassasa va tashkilotlar rahbarlarining yoki shunga vakolat berilgan 
boshqa shaxslarning zimmasiga yuklatiladi. Energiya hosil qilish va uni 
sarflash hajmi hamda uning tarkibiy tuzilishi, energiyadan oqilona 
foydalanilishing ustidan statistika kuzatuvini O‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining istiqbolini belgilash va statistika davlat qo‘mitasi 

---

211 
O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan belgilangan tartibda tashkil 
etadi va amalga oshiradi.