O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

Yoritish qurilmalari elektr tarmoqlarini hisobi. 
Yoritish tarmoqlarida 
cos

=1 bo‘lishi ularni hisobini soddalashtiradi. 
Yoritish tarmoqlarida simlarni ko‘ndalang kesimi, kuchlanishni mumkin 
bo‘lgan yo‘qolishini hisobga olgan holda, hamda qizishga qayta tekshirish 
o‘tkazish bilan aniqlanadi. 
Uch fazali magistral tarmoqlardagi simlarni ko‘ndalang kesimi 
quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: 
U
1
U
2 
S
I l
U
н

3


bu yerda, I
n
- yuklanish toki;
L - magistral tarmoqni uzunligi; 

U - qo‘yilishi mumkin bo‘lgan kuchlanish yo‘qolishi; 

- o‘tkazgichning solishtirma o‘tkazuvchanligi, km/mm
2
·Om. 
Ikki simli tarqatish tarmoqlari uchun hisob quyidagi ifoda yordamida 
olib boriladi: 
I
1
I
2
I
3
I
n
l
1
l
2
l
3
l
n
S
U
Il
U
I l
I l
I l
т т



 

2
2
1 1
2 2




(
...
)
Hisobni osonlashtirish uchun quyidagi ifodadan foydalanish mumkin: 
b 

U=U
1
-U
2

---

73 
S
M
C U


Bu yerda, M - yuklanish momenti, kVt.m; 
S - o‘tkazgichlar materiallarini, kuchlanishni ta’minlash sxemasini 
hisobga oladigan koeffitsient(jadvaldan olinadi); 

U - hisoblanayotgan bo‘limdagi kuchlanish yo‘qolishining yo‘l 
qo‘yilishi mumkin bo‘lgan qiymati(% larda). 
Sex tarmoqlarining himoyasi. 
Tok bo‘yicha normal bo‘lmagan holatlar o‘tkazgichlar va 
kabellarning sim tomirida ruhsat etilgan harorati oshib ketishiga olib 
keladi. Normal bo‘lmagan rejimlar quyidagi turlarga bo‘linadi: 
1) 
Yuklamaning ortishi natijasida tokning oshishi; 
2) 
Elektr qurilmalarining ishga tushish vaqtida tokning oshishi; 
3) 
Qisqa tutashuv(vaqtda) natijasida tokning oshishi. 
Normal bo‘lmagan holatlarning turiga qarab dvigatellar uchun quyidagi 
himoyalarning turlarini qo‘llaniladi: 
1) 
Yuklamani ortishidan - bog‘liqli xarakteristikali issiqlik yoki maksimal 
rele; 
2) 
Qisqa tutashuvdan - eriydigan saqlagichlar yoki oniy harakatga keluvchi 
releli avtomatlar; 
3) 
Tarmoqning nominal kuchlanishini pasayishidan - magnit puskatel yoki 
kontaktorlarning ushlab turuvchi g‘altaklari orqali. 
Yuklamalarni ortishidan himoya uchun qo‘llaniladigan issiqlik relesi, 
tokning o‘tishi natijasida o‘tkazgichning qizishi prinsipi bo‘yicha 
tayyorlanadi va u quyidagi hodisalarning birini keltirib chiqaradi:
1) 
Bimetall plastinkaning deformatsiyasini; 
2) 
Metall plastinkani chiziqli uzayishiga; 
3) 
Yengil eriydigan metallning erishi. 

---

74