O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Mavzuning maqsadi: 
 
1. Bozorning vujudga kelishi va amal qilish shart-sharoitlari bilan ta-
nishtirish.
2. Bozorning tuzilishi, bozor infratuzilmasi va uning vazifalarini o‗r-
ganish.
3. Bozorning afzalliklari va kamchiliklarini aniqlash. 
4. Bozor subyektlari va ular o‗rtasidagi bog‗liqlikni o‗rganish. 
5. Talab va taklif tushunchalarini va ularning baho bilan bog‗liqligini 
aniqlash. 
6. Talab va taklif grafigi ifodasini ko‗rib chiqish. 

---

47 
7. Talab va taklifga ta‘sir etuvchi baholar bilan bog‗liq bo‗lmagan 
omillarni aniqlash. 
8. Bozor muvozanati qanday va nima uchun o‗zgarishini, baholarni 
majburiy nazorati, bozor konyukturasi qanday ta‘sir etishini tushuntirish. 
9. Talab va taklifdagi baholarning egiluvchanligini tushuntirish va ta-
lab va taklifning egiluvchanlik turlarini ochib berish.
 
Ma
‘
ruza 
 
Bozor iqtisodiyoti – 
bu tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash va pul 
muomalasi qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan 
iqtisodiy tizimdir. Bozor xo‗jaligining barcha 
asosiy subyektlari
uchta 
guruhga bo‗linadi: uy xo‗jaliklari, korxonalar (tadbirkorlik sektori) va 
davlat. 
Uy xo‗jaliklari
– iqtisodiyotning iste‘mol sohasida faoliyat qiluvchi 
asosiy tarkibiy birlik. Uy xo‗jaliklari doirasida moddiy ishlab chiqarish 
va xizmat ko‗rsatish sohalarida yaratilgan tovar va xizmatlar iste‘mol 
qilinadi. Bozor iqtisodiyotida uy xo‗jaliklari mulk egasi hamda ishlab 
chiqarish omillarini yetkazib beruvchilar hisoblanadi. Iqtisodiy 
resurslarni sotishdan olingan pul daromadlari shaxsiy ehtiyojni qondirish 
uchun sarflanadi. 
Tadbirkorlik sektori
– 
bu daromad (foyda) olish maqsadida amal 
qiluvchi iqtisodiyotning birlamchi bo‗g‗inlaridir. U ish yuritish uchun 
o‗z kapitalini yoki qarz olingan kapitalni ishga solishni taqozo etadi, bu 
kapitaldan olingan daromad ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirish 
uchun sarflanadi. Tadbirkorlar tovar xo‗jaligida tovar va xizmatlarni 
yetkazib beradi. 
Davlat – 
foyda olishni maqsad qilib qo‗ymagan, asosan iqtisodiyotni 
tartibga solish vazifasini amalga oshiradigan, har xil byudjet tashkilotlari va 
muassasalari sifatida namoyon bo‗ladi.