O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
harakatchanlik.
Bozor iqtisodiyotining yana bir afzalligi shundaki, bunda har bir shaxs, korxona, firma va korporatsiyalar tinimsiz harakatda va izlanishda bo‗lishadi. Сhunki xo‗jasizlik, sustkashlik, beg‗amlik har qanday xo‗jalik tizimini xonavayron qilishga olib keladi. Jismoniy va yuridik shaxslar raqobatga bardosh berish, doimiy ravishda foyda olishni ta‘minlash uchun kurashadi. Natijada bozor iqtisodiyoti million-million kishilarni harakatga soladi, ularni boqimandalik kayfiyatidan qutqaradi. 49 Bozor iqtisodiyotning yuqorida ko‗rib chiqilgan aosiy afzalliklari bilan bir qatorda boshqa ko‗plab ijobiy jihatlarini ham sanab o‗tish mumkin. Jumladan: - uning ishlab chiqarishning o‗zgaruvchan sharoitlariga moslashuvi va ko‗nikishining yuqori darajasi; - fan va texnika yutuqlaridan foydalanish, ularni ishlab chiqarishga joriy etishning jadal sur‘ati; - turli-tuman ehtiyojlarni qondirish, mahsulot sifatini oshirish qobiliyati; - buzilgan muvozanatni nisbatan tezlik bilan qayta tiklash; - cheklangan axborot – turli resusrlarning narx darajasi va ularning sarflanish darajasiga yo‗nalgan holda bozor iqtisodiyotining muvaf- faqiyatli amal qila olish imkoniyati. Bozor iqtisodiyotining asosiy ziddiyati – raqobatning kuchsiz- lanishiga yo‗l qo‗yish va uni rag‗batlantirish. aksariyat hollarda ko‗p miqdordagi mayda firmalar emas, uncha ko‗p bo‗lmagan yirik ishlab chiqaruvchilar mavjud bo‗lishini taqozo qiladi. Bozor iqtisodiyotning navbatdagi ziddiyati – jamiyat a‘zolari daromadlaridagi tengsizlikning kuchayib borishi va aholining tabaqalanishidir. Bunday iqtisodiyot har qanday yuksak darajada rivojlanmasin daromadlar tengsizligini bartaraf qila olmaydi, faqat uni ma‘lum darajada yumshatish mumkin. Bozor iqtisodiyotining umumiy e‘tirof qilingan ziddiyatlaridan biri – ijtimoiy ne‘matlar va xizmatlarni ishlab chiqarib, bozorga taklif qilishga qodir emaslikdir. Shu sababli jamiyat a‘zolarini bunday ne‘matlar va xizmatlar bilan ta‘minlash davlat zimmasida bo‗ladi. Bozor iqtisodiyotining ziddiyatli tomonlaridan yana biri – tovarlar hajmi bilan pul massasi o‗rtasidagi ro‗y berib turadigan nomuvofiqlikni bartaraf eta olmasligidir. Bozor tushunchasi bozor iqtisodiyotining markaziy kategoriyasi bo‗lib, iqtisodiyot nazariyasida ham, xo‗jalik yuritish amaliyotida ham, barcha mamlakatlar tajribasida ham qo‗llaniladigan ilmiy-amaliy tushunchadir. Bozor ishlab chiqaruvchilar va iste‘molchilar, sotuvchilar va xaridorlar o‗rtasida pul orqali ayirboshlash (oldi-sotdi) jarayonida bo‗ladigan iqtisodiy munosabatlar yig‗indisidir.. Bozor subyektlari ikki guruhga – sotuvchi va xaridorlarga bo‗linib, ular bozor munosabatlarining turli vazifalarini bajaradi. Sotuvchilar 50 bozorga tovar va xizmatlarni taklif etadi, xaridorlar esa ularga talab bildiradi. Bozor o‗z subyektlari manfaatini bir-biriga bog‗lab, ularni muvofiqlashtiradi. Bozorning asosiy vazifasi ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan tovar va xizmatlarni, iqtisodiy resurslarni Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|