O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Bozor infratuzilmasi
– 
bu bozor aloqalarini o‗rnatish va ularning bir 
maromda amal qilishga xizmat ko‗rsatuvchi muassasalar tizimidir. Unga 
ombor xo‗jaligi, transport, aloqa xizmatlari ko‗rsatuvchi korxonalar, 
tovar va xizmatlar muomalasiga xizmat qiluvchi muassasalar (birjalar, 
auksionlar, savdo uylari, savdo-sotiq idoralari va agentliklari kabilar), 
moliya-kredit munosabatlariga xizmat qiluvchi muassasalar (bank 
turidagi muassasalar, kreditlash idoralari, sug‗urta va moliya 
kompaniyalari, soliq idoralari) va ijtimoiy sohaga xizmat ko‗rsatuvchi 
muassasalar (uy-joy va kommunal xizmat idoralari, aholini ishga 

---

52 
joylashtirish firmalari) kiradi. Axborot xizmati idoralari ham bozor 
infratuzilmasining alohida bo‗g‗inini tashkil qilib, ularga ma‘lumotlarni 
to‗plash, umumlashtirish va sotish bilan shug‗ullanuvchi kompaniya va 
firmalar kiradi. 
Bozor iqtisodiyotiga o‗tish davri – 
ma‘muriy-buyruqbozlik tizimini 
bartaraf etish yoki tubdan o‗zgartirish hamda bozor tizimining asoslarini 
shakllantirish jarayonlari amalga oshiriluvchi tarixiy davrdir. 
Jahon tajribasida bozor iqtisodiyotiga o‗tishning barcha yo‗llari 
umumlashtirilib, quyidagi uchta asosiy turga bo‗linadi: 
1) rivojlangan mamlakatlar yo‗li; 
2) rivojlanayotgan mamlakatlar yo‗li; 
3) sobiq sotsialistik mamlakatlar yo‗li; 
4) sotsializm g‗oyalarini samarali bozor iqtisodiyotini vujudga kelti-
rish mexanizmi bilan qo‗shib olib borish yo‗li (Xitoy, Vetnam). 
Jahon tajribasi ko‗rsatishicha, bozor iqtisodiyotiga 
revolyusion
yo‗l 
bilan, ya‘ni jadal usulda yoki 
evolyutsion yo‗l
bilan, ya‘ni bosqichma-
bosqich o‗tish mumkin. Birinchi holda, tub islohotlarni o‗tkazish, avvalgi 
tizimni va tarkib topgan iqtisodiy munosabatlarni birdagina va batamom 
sindirish talab etilib, «karaxt qilib davolash» usuli («shokovaya terapiya») 
deb ataladi. Eski iqtisodiy munosabatlarni bosqichma-bosqich yangi 
bozor munosabatlariga aylantira borib, samarali bozor iqtisodiyotini 
shikastsiz vujudga keltirish mumkin. Islohotlar tajribasi shuni 
ko‗rsatadiki, evolyusion yo‗l kamroq ijtimoiy larzalarga olib keladi, 
ancha izchil va muqarrardir.