O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Boshqa tovar narxi.
Boshqa tovarlar narxlarining o‗zgarishi ham 
mazkur tovar taklifini o‗zgartiradi. Masalan, qo‗y go‗shti narxining 
pasayishi mol go‗shti taklifini oshiradi. Aksincha, mol go‗shti narxining 
tushishi qo‗y go‗shti taklifini oshiradi. 
5.
Narx o‗zgarishining kutilishi.
Kelgusida mahsulot narxining 
o‗zgarishining kutilishi ham ishlab chiqaruvchining bugungi kundagi 
bozorga mahsulot yetkazib berish xohishiga ta‘sir ko‗rsatishi mumkin. 
Masalan, kelajakda neft narxining keskin pasayishining kutilishi 
neftning taklifini pasaytiradi. 
6.
Ishlab chiqaruvchilar (sotuvchilar) soni.
Tovar ishlab 
chiqaruvchilar qanchalik ko‗p bo‗lsa, taklif qilinadigan mahsulot 
miqdori shunchalik ko‗p bo‗ladi. Tarmoqdagi ishlab chiqaruvchilar soni 

---

64 
ortib borishi taklifni ko‗paytiradi, chunki tovar ishlab chiqarish 
ko‗payadi. 
Talab miqdori bilan taklif miqdori o‗rtasidagi nisbat bir-biriga 
teng bo‗lgan holat bozor muvozanati deyiladi
. 
Bozor muvozanati 
vujudga kelgan holda shakllangan narx bozor narxi deyiladi.
Ba‘zan 
uni 
muvozanatlashgan narx
ham deb yuritiladi. Bozor muvozanati va 
muvozanatli narx har doim mavjud bo‗lib turmaydi, ularga ta‘sir 
qiluvchi ko‗plab omillar muvozanatlikning buzilishiga sabab bo‗ladi. 
Ammo iqtisodiyotda ushbu muvozanatga doimo intilish mavjud bo‗ladi. 
Oldingi bandlarda ko‗rib chiqilgan talab va taklif egri chiziqlarini 
bitta grafikka joylashtirib bozor muvozanatli nuqtasini hosil qilamiz (4-
chizma):
T
b
=T
f
=N
m
=M
m
bu yerda: T
b 
- talab, T
f 
- taklif, N
m
- muvozanatli narx, M
m
– 
tovarning muvozanatli miqdori. 
P,
500 
400 
300 
200 
100 
0 
so‗m 
D ortiqcha ishlab chiqarish
E
S
taqchillik 
10 20 30 40 50 60 Q, tonna