O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

22. Bozor infratuzilmasi elementlarini aniqlang: 
a) tijorat banklari tizimi;
b) soliq va boj olish tizimi; 
d) auditor kompaniyalari;
e) ishlab chiqarish korxonalari. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

77 
4-mavzu. Biznes va tadbirkorlik faoliyati. Raqobat va narxning 
shakllanishi
 
1. Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari
2. Agrobiznes va uning turlari 
3. Ishlab chiqarish xarajatlari, foyda va rentabellik
4. Raqobat va monopoliya, ularni turlari. 
5. Narx va uning turlari. 
Atama va tushunchalar: 
 
Biznes va tadbirkorlik faoliyatining mazmuni. Tadbirkorlik 
faoliyatining rivojlanish shart sharoitlari. Izlanish, innovatsiya va 
kengaytirish. Tadbirkorlar va boshqa ixtirochilarning ahamiyati. 
Tadbirkorlik faoliyatining shakllari. Xufyona iqtisodiyot. Agrobiznes va 
uning turlari. Iqtisodiy xarajatlar. Korxona ishlab chiqarish xarajatlari. 
Foyda va rentabellik. Raqobatning mohiyati, vazifalari va turlari. 
Raqobatlashish usullari va raqobat kurashining zamonaviy shakllari. 
Monopoliyaning mohiyati va uning vujudga kelishi sabablari. 
Monopoliya turlari. 
Narxning mazmuni. Narxga ta‘sir etuvchi omillar. Narx turlari. 
 
Mavzuning maqsadi: 
 
1. Tadbirkorlik mohiyatini tushunish va uning asosiy xususiyatlarini 
bilish; 
2. Tadbirkorning bozor iqtisodiyotidagi o‗rnini aniqlash; 
3. Iqtisodiy faoliyatning tadbirkorlikka xos turlarini bilish; 
4. Har bir tadbirkorlik faoliyati turining afzallik va kamchiliklarini 
ko‗rsata olish; 
5. Hozirgi zamon iqtisodiyotida tadbirkorlikning mohiyati va maq-
sadlarini tushunish; 
6. Tadbirkorlik kapitali va uning tarkibi. 
7. Tadbirkorlik kapitali va uning aylanishi
8. Ishlab chiqarish, korxona tushunchalarini ko‗rib chiqish; 
9. Ishlab chiqarishdagi iqtisodiy xarajatlar, ularning turlari va maz-
muni ochib berish va ularning dinamikasini o‗rganish; 
10. Ishlab chiqarish hajmini turli ko‗rinishidagi samarasini o‗rganish. 

---

78 
11. Daromad, foyda tushunchasini aniqlash. 
12. Raqobatning mohiyatini. Bozor tuzilishini asosiy ko‗rinishlari va 
ularning tasnifini aniqlash.
13. Raqobat sharoitida baholar va ishlab chiqarish hajmi qanday 
aniqlanishini tushunib yetish. 
14. Sof monopoliya sharoitida ishlab chiqariladigan mahsulot hajmi 
va uning bahosini qanday aniqlashni, nima uchun monopoliya ba‘zi 
hollarda baho diskriminatsiyasidan foydalanishni va uning oqibatlarini 
ko‗rsatish. 
15. Monopolistik raqobat sharoitida ishlab chiqarish hajmi va mah-
sulotlar bahosi qanday aniqlanishini ko‗rsatish. 
16. Oligopoliya sharoitida firma faoliyatining asosiy modellarini mo-
hiyatini ochib berish. 
17. Agrar munosabatlar va ularning o‗ziga xos xususiyatlarini aniq-
lash. Agrar munosabatlarning iqtisodiy mazmunini yoritib berish. Yerga 
mulkchilik, uning turlari va o‗ziga xos mohiyatini talabalarga yetkazish. 
18. Yerning maxsus resurs ekanligi va unga xos iqtisodiy aloqalar 
aniqlash. Shuningdek yer agrar munosabatlarda asosiy ishlab chiqarish 
omili ekanligi yoritiladi. "Yerga egalik" va "yerdan foydalanish huquqi" 
kabi tushunchalarni ochib berish. 
19. Yer rentasi tushunchasini yoritish. Renta turlari bo‗lmish 
differensial renta I, differensial renta II, absolyut renta va monopol renta 
kabilarning iqtisodiy mazmunini ochib berish. Yerning bahosini to‗g‗ri 
hisoblash. 
20. Ijara haqi, uning rentadan farqini aniqlash. O‗zbekistonda agrar 
munosabatlar, ularning shakllari, agrobiznes kabilarni aniq misollar 
bilan yoritish.