O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi

KON-TEXNIK QISMI
Kon transporti
Pirmirob koni sharoitidan kelib chiqib tog‘ jinsini burg‘ilash, portlatish, rudani qazib olish, tashish, yer yuzasiga olib chiqish va kon ishlari bajarish mexanizasiyasida quyidagi mexanizm va uskunalardan foydalaniladi bu transport vositalari va uskunalar ishlash energiyasiga ko‘ra elektr energiya va siqilgan havo energiyasi bilan ishlaydi:
Pirmirob konida qazib olingan rudani tashishda 4KR-600, 7KR-600 rusumli kontaktli elektrovozdan keng qo‘laniladi. Bu elektrovozni o‘ziga xosligi shundaki uning ish unumdorligi yuqori. Bu elektravoz erlektr energiyasiga ishlaydi.
Konda eng asosiy jarayonlardan biri rudani tashish jarayoni hisoblanadi, bir necha parametrlarni ya'ni shaxtaning unumdorligini hisobga olgan holda VG-0,7 rusumdagi vagonetka ishlatiladi.
VG-0.7 vagonetkasining texnik tavsifi
5 - jadval

Nomi	VG-0,7
Kuzov hajmi, m^3	0,7
Yuk ko’tarish qobilyati, t	1.8
Qattiq baza, mm	500
O’lchamlari, mm
Uzunligi	1250
Eni	850
Balandligi	1200
Yurish oralig’i	600

Ruda masaasini elektrovozlar yordamida tashishda elektrovozlarning unumdorligini hisoblash.

Poezd sostavining massasi quyidagi shartlar bo‘yicha hisoblanadi:

a) yuk ortilgan sostavning joyidan qo‘zg‘alishida g‘ildiraklarning rel'slar bilan ilashishi;
b) tortuvchi dvigatellarning qizishi;
v) yuk ortilgan sostavning tormozlanishi.
Yuqorida sanab o‘tilgan uchta qiymatdan eng kichigi qabul qilinadi.
Yuk ortilgan sostavning ustunlik qiluvchi (o‘rtacha) balandlikda joyidan qo‘zg‘alishida ilashish shartidan kelib chiqqan holda vagonetkalar soni z1 quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda P va P_c –elektrovozning to‘liq va ilashish massasi, t;
G₀ va G- vagonetka va yukning massasi, t;
Ψ- g‘ildiraklarning rel'slar bilan ilashish koef. (joyidan qo‘zg‘alishida Ψ=0,24; harakat vaqtida Ψ=0,17);
- ishga tushirish vaqtida yuk ortilgan vagonetkaning harakatlanishga bo‘lgan qarshiligi, kgs/t (harakatlanish vaqtidagi nisbatan 50% ko‘p qiymatda qabul qilinadi. ning qiymati 6-jadvalda keltirilgan);
i_sr - o‘rtacha qiyalikdagi qarshilik (3-5 kgs/t);
a_p-ishga tushirish vaqtidagi tezlanish(0,03-0,05 m/s2).
G=V_v* γ* k_zap
bu yerda Vv- vagonetkaning hajmi, m3;
γ - ruda massasining zichligi, t/m3;
k_zap - vagonetkani to‘ldirish koef., k_zap =0,8÷0,9.
Vagonetkalarning harakatlanishga qarshilik koeffisienti qiymatlari
6-jadval

Vagonetkalarning yuk ko’tarish qobilyati	Vagonetkaning harakatlanish vaqtidagi solishtirma qarshiligi, kgs/t
	Yuk otrilganda	yuksiz ωpx
1,6	8	11
2,5	7	10
3,3	7	9
4,5	6	8
9,5	5	6
10	4	6

Tortuvchi dvigatellarning qizish shartidan kelib chiqqan hoda yuk ortilgan sostavdagi vagonetkalar soni- Z₂;

bu erda:
-yuk ortilgan vagonetkalarning yurish vaqtida harakatlanishga bo‘lgan qarshiligi, kgs/t;
- elektrovozning uzoq vaqt davomidagi tortish kuchi, kgs.
Yuk ortilgan sostavning sstunlik qiluvchi qiyalikda tormozlanish sharoitidan kelib chiqqan holda vagonetkalar soni:

bu yerda: a_t - tormozlanish sekinlashishi, m/s²

bu yerda: v_t - tormozlashni boshlash vaqtida elektrovozning tezligi, m/s;
l_t - tormozlanish yo‘li, m (yuklarni tashish vaqtida 40 m dan kam bo‘lmasligi, ishchilarni tashish vaqtida 20 m dan kam bo‘lmasligi zarur).
Yuk ortilgan sostavning harakatlanishi vaqtida elektrovozning tortish kuchi F_gr quyidagicha aniqlanadi:
F_gr =[P + z (G + G₀ )](
Bir marta qatnash uchun sarflanadigan vaqt T_r quyidagicha aniqlanadi:
T_r = t_r + t_{m ,} min
bu erda: t_p - poezdning yukli va yuksiz holda harakatlanishiga sarflanadigan vaqt, min.
t_m - manevrlarga sarflanadigan vaqt, t_m= 15÷20 min.

bu yerda: L- ruda massasini tashish masofasi , m;
0,75- elektrovozning burilishlarda, tormozlanish natijasida, harakatga kelish vaqtida elektrovoz tezligining kamayishini hisobga oluvchi koef. ;
- elektrovozning uzoq tartibda harakatlanish tezligi, m/s.
Elektrovozning bir smena davomida amalga oshirishi mumkin bo‘lgan qatnovlar soni m_p quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda Tsm smenaning davomiyligi, soat;
Elektrovozning smenalik unumdorligi A_cm quyidagicha aniqlanadi:
A_sm= z G m_r , t
Elektrovozlarning talab etiladigan soni nel quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda A- shaxtaning smenalik unumdorligi, t/smena;
k-yuklarni yetkazib berishning bir maromda emasligini hisobga orluvchi koef, k=1,25.
Misol: Quyidagi sharoitlar uchun shaxta elektrovozining unumdorliligi hisoblang. Elektrovoz turi 4KR-600; vagonetka turi VG-0,7; ruda masssasini tashish masofasi L=1080 m; ruda massasining zichligi γ=2,75 t/m3; shaxtaning smenalik unumdorligi =300 t. Smenaning davomiyligi 8 soat
Yechish: Yuqoridagi shartlarni inobatga olgan holda avvalo shaxta elektrovozi hamda vagonetkasining texnik xarakteristikalarini keltirib o‘tamiz.
4KR-600 markali elektrovozning texnik xarakteristikasi
Tog‘ jinslarini fizik mexanik xususiyatidan kelib chiqqan holda PPN-2, turdagi yuklash mashinasidan foydalanadi. PPN-2, yuklash mashinasi siqilgan havo energiyasi bilan ishlaydi.
Burg‘ilash ishlarini bajarish uchun ko‘p turdagi PP-54, PP-63, PT-36, PT-48, burg‘ilash perfaratorlari ishlatiladi bu turdagi perfaratorlardan asosan shupur burg;ilashda keng foydalanadi. Bu perfaratorlar siilgan avo energiyasi bilan ishlaydi. Burg‘ilash portlatish ishlaridan so‘ng tog‘ jinsi va portlovchi modadan katta miqdorda zaharli gazlar ajralib chiqadi. Ishchilarga toza havo yetkazish, kavjoy va berk kon lahimlarini shamollatish maqsadida mahalliy shamolatish VM-5, VM-6, viltilyatoridan keng foydalanadi. VM-5, VM-6, viltilyatorlari elektr energiya bilan ishlaydi.
PPN-2 yuklash mashinasining texnik tavsifi
10-jadval

Texnik unumdorligi, m^3/min	1,0
Yuklash fronti, m	2,5
Tog’ jinslarining mustahkamligi	Hohl
Yuklanayotgan bo’lakalar kattaligi, mm	<400
Eni, m	1,59
Ishchi balandligi(maxsimal), m	2,35
Lahimning minimal eni, m	2,2*2,4
Massa, t	4,7

Q_pt - yuklovchi uskunalarning texnik unumdorligi quyidagi formula orqali aniqlanadi,t/soat;

P =
bu yerda: q - YuEM ning yuk ko‘tarish qobiliyati, 2t;
k₁ - YuEM dan vaqt davomida foydalanish koef, k₁ > 0,7;
k₂ - kavjoydagi noo’lcham ruda bo’laklarini ajratish va ularni tashish sababi ish unumdorligini pasayish koef, k₂ = 0,9 ÷0,95;
L - tashish masofasi, L = 40m;
V_cp - YuEM ning o’rtacha harakatlanish tezligi, 140 m/min;
B - cho’michning eni va o’rtacha (konditsion) bo’lak o’lachami, 2,08;
- osiq holda turgan tog’ jinsini bartaraf etishga ketadigan vaqt,
t_p - cho’michni bo’shatishga ketadigan vaqt t_p = 0,5 min;