O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

9.6. Nazorat uchun savollar 
1.
Ilashish muftasining vazifasini ayting. 
2.
Ilashish muftasining ishlash uslubi nimaga asoslangan? 
3.
Ilashish muftasining asosiy detallarini ayting? 
4.
Yetaklanuvchi disk qanday qismlardan tashkil topgan? 
5.
Ilashish muftasining yetaklovchi qismiga qanday detallar 
kiradi? 
6.
Burama tebranishlarni so‘ndirgichining vazifasi nimadan 
iborat? 
7.
Burama tebranishlar nimani hisobiga so‘ndiriladi? 
8.
Siquvchi podshipnik va ajratish richagi orasidagi tirqish nima 
uchun kerak? 
9.
Yetaklanuvchi disk gupchagiga nima uchun shlitsa yasalgan? 
10.
Avtomobil to‘xtab, dvigatel ishlab turgan vaqtda ilashish 
muftasi qanday holatda bo‘ladi? 
11.
Ilashish mexanizmi yuritmasining pedali bosilganda kuch 
siquvchi diskka qanday o‘tadi? 
12.
Pedalning erkin yo‘li nima uchun kerak? 
13.
Ilashish muftasi yuritmasining vazifasi nimadan iborat? 
14.
Ilashish muftasi yuritmasining turlarini ayting? 
15.
Elektromagnitli ilashish muftasi qanday avtomobillarga 
qo‘yilgan? 
16.
Nima uchun ilashish muftasi yaxshi ajralmaydi? 
17.
Nima sababdan ilashish muftasi yaxshi qo‘shilmaydi? 

---

44 
10 – LABORATORIYA ISHI 
 
UZATMALAR VA TAQSIMLASH QUTISI TUZILISHINI 
O‘RGANISH
 
10.1. Ishdan ko‘zda tutilgan maqsad: 
Uzatmalar va taqsimlash qutisining tuzilishi, ishlashi va ularning 
konstruksiyalarini o‘rganishdan iborat.
 
10.2. Ish bo‘yicha qisqacha nazariy ma’lumotlar 

Avtomobilning yetakchi g‘ildiraklaridagi burovchi momentni va 

tezligini o‘zgartirib turish uchun kerakli paytda ularning yo‘nalishini 
ham o‘zgartirib berish va avtomobil to‘xtab turganda yoki inersiya 
bilan yurib ketayotganda salt ishlab turgan dvigatelning tirsakli valini 
kuch uzatmadan uzoq muddatga ajratib qo‘yish vazifasini bajaradi.
10.1 – rasm. Uzatmalar qutisi: 1 – yetaklovchi val; 2 – uzatmalar 
qutisining richagi; 3 – vilkalar; 4 – yetaklanuvchi val; 5 – transmission 
moyni to‘kish jo‘mragi; 6 – oraliq val; 7 – qobig‘i. 
Avtomobillarda asosan tishli mexanizmga ega bo‘lgan pog‘onali 
uzatmalar qutisi ishlatiladi. Bunday uzatmalar qutisida avtomobilning 
har xil yo‘l sharoitida turlicha tezlik va tezlanishini ta’minlash uchun 
uzatish soni har xil qiymatga ega bo‘lgan bir nechta juft tishli 
shesternyalardan foydalaniladi. Yengil avtomobillarda qo‘llanilgan 
uzatmalar qutisi uch, to‘rt, yoki beshta pog‘onali, yuk avtomobillarida 

---

45 
esa to‘rt, besh, ba’zan sakkiz va undan ham ko‘proq bo‘lishi mumkin. 
Uzatmalar qutisi qancha ko‘p pog‘onali bo‘lsa, avtomobil turli yo‘l 
sharoitiga bemalol moslashib ishlaydi, bu esa dvigatelning quvvatidan 
unumli foydalanishni yaxshilaydi hamda yonilg‘i sarfini kamaytiradi. 
Zamonaviy yengil avtomobillarning ko‘pchiligida to‘rt va besh 
pog‘onali, uch valli uzatmalar qutisi o‘rnatilgan.