O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

Yechish:
Gʻildiraklarning qoʻzgʻalmas Ax
1
y
1
oʻqlarga nisbatan absolyut
burchakli tezliklarini 

1
(

1
=0), 

2
va 

3
lar orqali belgilaymiz. Ax
1
y
1
oʻqlar 
tekisligini A nuqta atrofida -

AB
burchakli tezlik bilan xayolan aylantiramiz, 
natijada quyidagi ifodalarni olamiz, 
~

1
=0 -

AB
,
~

2
=

2
-

AB
va
~

3
=

3
-

AB
,
~

AB
=0 
Yuqoridagi natijalarda gʻildiraklarning oʻqlari qoʻzgʻalmas va tashqi ilashishlar 
soni k=2 ga teng. U holda (3.113) formula orqali, 
~

1
/
~

3
=r
3
/r
1
yoki -

AB
/(

3
-

AB
)=r
3
/r
1
, 
Bundan 3 gʻildirakning absolyut burchakli tezligini aniqlaymiz, 

3
=(1-r
1
/r
3
)

AB
. 

---

182 
Agar r
3
>r
1
boʻlsa, u holda 3 gʻildirak krivoshipning aylanishi tomoniga 
harakatlanadi, agar r
3
1
boʻlsa krivoshipning aylanishiga teskari boʻladi. Agar 
r
3
=r
1
boʻlsa 

3
=0 boʻladi. Bunday holda 3 gʻildirak ilgarilanma harakatda boʻladi. 
3-gʻildirakning nisbiy burchakli (AB krivoshipga nisbatan) tezligini (3.109) 
formula 
orqali 
aniqlanadi. 
Absolyut 
burchakli 
tezlik 

3
=(

3
)
nis
+

AB
(krivoshipning burchakli tezligi 3 gʻildirak uchun koʻchirma harakat hisoblanadi) 
boʻlgani uchun, 
(

3
)
nis
=

3
-

AB
=-(r
1
/r
3
)

AB 
r
3
=r
1
boʻlganda (

3
)
nis
=

AB
boʻladi. Shu sababli nisbiy -(

3
)
nis
va koʻchirma - 

AB
burchakli tezliklar aylanish juftini tashkil etadilar. Shu sababli 3 gʻildirak 
v=

AB

AB tezlik bilan ilgarilanma harakat qiladi, ya’ni yuqoridagi natijani 
boshqa usul bilan aniqladik.