O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

1-masala: 
Uzunligi 
l
=0,981m bo‘lgan sterjen uchidagi
m=2kg
massali M 
moddiy nuqta OA=1,
5l 
vertikal oʻq atrofida 
ω
=4,47rad/s burchak tezlik bilan
tekis aylanadi (5.1-shakl). OA va MA sterjenlarning massasini hisobga olmay, 
tayanchlardagi gorizontal reaksiya kuchlari va sterjenning vertikal bilan hosil 
qilgan burchagini graduslarda toping. Tayanchlar orasi 0,5
l
ga teng. 
5.1-shakl. 
Yechish: 
Moddiy nuqtaga ta’sir etayotgan tashqi kuchlar 
ogʻirlik 
kuchi, sterjenning zoʻriqishi va inersiya kuchlari 
, 
ni chizmada 
tasvirlaymiz (5.2-shakl).
5.2-shakl.
Mτnb oʻqlarga nisbatan muvozanat shartlari tuziladi: 
z 
y 
n 
x 
τ 
b 
M 

---

277 
(1) 
bu yerdagi markazdan qochma inertsiya kuchi
2
(2) 
boʻlgani uchun, sistemaning 2-tenglamasidan 
S = m
. 
sistemaning 3-tenglamasidan
 
demak
3)
OA va MA sterjen hamda M moddiy nuqtani sistema deb olib, ta’sir 
etyotgan tashqi kuchlar qatoriga inertsiya kuchlarini qoʻshamiz va 
muvozanat shartlarini tuzamiz (5.3-shakl). MA sterjenning zoʻriqishi 
sistema uchun ichki kuch boʻlib qoladi. 
 
5.3-shakl. 
x 
y 
z 
M 
O 
A 
h 
r 

---

278 
bu yerda
h = OA-MA
 
r = MA
 
u holda uchinch tenglamadan
birinch tenglamadan
33,94 
B.
 
MUMKIN BOʻLGAN KOʻCHISH PRINSIPI. 
Statika