Eyler formulalari deb ataladi. Har-
bir tenglikni olish uchun oʻzidan oldingi tenglikdagi
x, y, z -harflarni aylantirib qoʻyish orqali olish
mumkin boʻladi.
(3.84) formula xususiy holda, qattiq jismning
qoʻzgʻalmas z -oʻqi atrofidagi aylanma harakatida
ham oʻrinli boʻladi. U holda
x
=
y
=0 va
z
=
boʻladi, hamda
v
x
=-
y v
y
=
x v
z
=0 (3.85)
M nuqtaning tezlanishini aniqlaymiz. (3.83)
tenglamaning ikkala tarafidan vaqt boʻyicha bir marta hosila olsak,
) + (
hamda
va
ekanligini e’tiborga olsak, chiziqli tezlanish formulasi
hosil boʻladi :
) + (
. (3.86)
Oxirgi ifodadagi birinchi qoʻshiluvchi
aylanma tezlanish deb ataladi, ikkinchisi esa,
M nuqtaning oʻqqa intilma tezlanishi deb ataladi.
-tezlanishning yoʻnalishi M
nuqta va -vektoridan oʻtuvchi tekislikka perpendikulyar ravishda yoʻnalgan
boʻladi (178 shakl), uning moduli esa
a 1
=
r
sin
=
h
1
, bu yerda h
1
- M nuqtadan
-vektorining ta’sir chizigʻigacha boʻlgan masofa.
-vektor esa va -vektorlari
yotgan tekislikka perpendikulyar ravishda MC chiziq boʻylab yoʻnaladi
(3.54-shakl), moduli esa
a 2
=
v
sin90
=
2
h,
chunki v=
h.
Shuni ta’kidlab oʻtish lozimki, bu yerdagi
-tezlanish vektori M
nuqtaning
urinma
tezlanishi
(urinma
oʻq
boʻylab
tezlik
vektori
3.54-shakl
165
yoʻnaladi,
-vektorning yoʻnalishi esa boshqacha) boʻlmaydi;
shu sababli
tezlanish ham M nuqtaning normal tezlanishi boʻlmaydi.
