O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 12- Mavzu . AQSh da aholini ijtimoiy himoya qilish tizimi 1.
|
O‘zini tekshirish uchun savollar
122 1. Aholini ijtimoiy himoya qilish: tushunchasi, maqsadi va vazifalari. 2. G‗arbiy yevropa mamlakatlarida ijtimoiy himoya qilish tizimi tamoyillari va vazifalari. Ijtimoiy ta'minotning yevropa tizimi. 3. Umumiy farovon davlat konsepsiyasi. 4. G‗arbiy yevropa mamlakatlarida keksalarni ijtimoiy himoya qilish . 5. Shvetsiyada ijtimoiy ta'minot. 12- Mavzu . AQSh da aholini ijtimoiy himoya qilish tizimi 1. Ijtimoiy himoyaning amerika modeli 2.Moddiy yordam dasturi 3. Ijtimoiy sug‗urta tizimi. Davlat ijtimoiy yordami. Xususiy ijtimoiy sug‗urta. 1. Sotsiologlar shuni qayd etishadiki, ijtimoiy qoloq aholi guruhlariga e'tibor iqtisodiy pasayish davrida o‗sadi va barqarorlik davrida kamayadi. AQSh da 30-yillar va keyinchalik 60-70 yillarda inqiroz sharoitida aholining katta qismini ijtimoiy muammolar qiynagan paytda ijtimoiy xodimlar ko‗pchilik insonlarning muammolarini komleks yondashuv orqali bartaraf etishga harakat qilishgan. AQSh Prezidenti F.Ruzvelt siyosatida ishsizlarga birinchi marta milliy muammo sifatida qarash boshlandi. Favqulodda holatlar bo‗yicha vaqtinchalik boshqarmalar tuzildi. Unga davlat dasturlarini ishlab chiqish uchun xususiy xizmatlardan malakali ijtimoiy xodimlar jalb qilinib, zamonaviy Amerikani o‗zgartirgan F.Ruzveltning Yangi kurs asosiy qoidalari mezon qilib olindi. F. Ruzvelt aytadiki, ishsizlarga davlat yordami- sadaqa yoki xayrehson emas, balki ijtimoiy adolat bo‗lib. Har bir fuqaro taraqqiy etgan jamiyatda minimal hayot darajasiga ega bo‗lishi kerak. 1964 y da . Prezident L.Djonson o‗zining ―Buyuk jamiyat‖ dasturi doirasida yangi iqtisodiy va siyosiy holatda sanoat davri bilan bog‗liq muammo va kambag‗allikka yo‗naltirilgan bir qator qonun loyihalarini Senat va Kongressning vakillar palatasiga ko‗rib chiqish uchun taqdim qildi. Nochorlikdagi muammolardan ko‗pchiligi mehnat resurslarini himoya qilish bo‗yicha maxsus 123 prezident komissiyasining ma'ruzasi «Uch millat: harbiy xizmatga yaroqsiz yoshlar to‗g‗risidagi ma'ruza » da yaqqol ko‗ringan. U bir qator materiallar bilan iqtisodiy imkoniyatlar to‗g‗risidagi qonun uchun asoslarni yaratdi. Bugungi kunda AQSh dagi ijtimoiy ish mazmuni sezilarli ravishda o‗zgardi. Aqliy rivojlanishida muammo bor mijozlar bilan ishlashga e'tibor kuchaydi va kambag‗allik muammolari bilan shug‗ullanuvchi ijtimoiy xodimlar soni qisqardi. Taxminan 50% ijtimoiy xodimlar oila a'zolarining individual xulqi va oiladagi o‗zaro munosabatlar masalalari bilan band. AQSh da so‗nggi o‗n yilda tarmoqlar bo‗yicha ijtimoiy xodimlarning bandlik tuzilmasi sezilarli o‗zgargani kuzatilmoqda. Mamlakat ijtimoiy xodimlari orasida o‗tkazilgan so‗rovga ko‗ra ulardan ko‗pchiligi umumiy tarmoqdan ketishyapti. Oldin ularning 51% i umumiy sohada mehnat qilgan edi (federal, davlat, mintaqaviy, munitsipal).Bugungi manzara xususiy tijorat tarmog‗ida bandlar 3 marta o‗sganini ko‗rsatmoqda. AQSh dagi ijtimoiy servisning katta qismini ko‗ngilli birlashmalar (KB), ammo hukumat bilan shartnoma tuzgan holda ta'minlamoqdalar. Bunday ko‗pgina xususiy amaliyot hukumat ajratgan sug‗urta orqali qoplanmoqda. Turli birlashmalar, kichik yoki yirik firmalar yolg‗iz yoki ijtimoiy ish o‗tkazish bo‗yicha hukumat shartnomalari bilan faoliyat yuritishmoqda. Xususiy amaliyotda band bo‗lgan ijtimoiy xodimlarning eng katta o‗sishi 1982-1995 yillarda. – 11% dan 20% gacha o‗sdi. Barcha ijtimoiy xodimlarning 45% i amalda to‗liq bo‗lmagan ish kuni bilan qo‗shimcha bandlikda eaknligini qayd etishdi. Xususiy amaliyotda mijoz ijtimoiy xodimni yollab, odatda uning soati uchun haq to‗laydi. 27 . Zamonaviy ijtimoiy xodimga talablar sezilarli ravishda kengaydi va o‗z ichiga ruhiy va jismoniy qiyinchiliklarni osonlashtirish dasturlarini oladi. Ijtimoiy xizmat iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy siyosatning tarkibiy qismi bo‗lib, ijtimoiy qashshoqlikni oldini olish va yengillashtirish, mos ijtimoiy siyosat va ijtimoiy 27 Русин Т.АҚШ да ижтимоий ходим касби . – М.: Академия. С. 510-511. 124 ta'minotni rivojlantirishga yo‗naltirilgan. Bugungi kunda Pensilvaniya Universiteti ijtimoiy xizmat maktabi asoschisi E.Smaliy fikricha ijtimoiy xizmat amaliyoti ijtimoiy farovonlikning demokratik tamoyillarini aks ettirib, aholining imtiyozga ega qatlamiga huquq berish sovg‗a berishdan ko‗ra samarali ekanligini ko‗rsatdi. Ijtimoiy xodimlar o‗rtasida insonlarga yordam berishning an'anaviy tushunchalari, ijtimoiy qiyinchiliklarni bartaraf etish kengayib boryapti. Insonning boshqa inson va jamiyatga munosabati, shuningdek jamiyatning individ va guruhga munosabati markaziy o‗rindi turadi. 28 . Ijtimoiy himoyaning Amerika tizimi ikkita yo‗nalishni aks ettiradi: ijtimoiy sug‗urtalash tizimi va ijtimoiy yordam berish tizimi. Ijtimoiy sug‗urtalash tizimi yuqori ijtimoiy maqomga ega bo‗lib, barcha fuqarolar mos fondlarga soliqlarni muntazam to‗laydilar. Bu tizim iqtisodyi faol aholini asosiy iqtisodiy-ijtimoiy xatarlardan himoya qiladi: keksalik, boquvchisini yo‗qotish, nogironlik, kasallik, ishlab chiqarishdagi jarohatlar, ishsizlik. AQSh dagi ijtimoiy himoya tizimining ikkinchi yo‗nalishi ijtimoiy yordam sanaladi. AQSh da yordam tizimi bir qancha yirik va kichik dasturlarni o‗z ichiga oladi. Bu nochor yashaydigan insonlarga pul mablag‗lari, iste'mol tovarlari, turar- joy, ta'lim uchun yordam, kasbga tayyorlash kabilardan iborat. Qoidaga ko‗ra ijtimoiy yordam olish huquqi rasmiy belgilangan kambag‗allik darajasidan pastda yashaydiganlarga beriladi. AQSh da aholining bunday qatlami umumiy aholining 12-15% ini tashkil qiladi. Moddiy yordam dasturlari. Moddiy yordam dasturlarining eng mashhurlaridan biri Welfare («Velfer»), bo‗lib, tarjimasi farovonlik deganidir. Dasturning boshqacha nomi: Public Assistance. Dastur federal hukumat va ba'zan shtat va shaharlar byudejetlaridan moliyalashtiriladi. «Vedfer»ni olishning sharti turli holatlarga bog‗liq ma'lum darajada barqaror daromadning yo‗qligidir. (ishni yo‗qotish, ishsizlik nafaqasining yo‗qligi, yosh bolali yolg‗iz ona (ota) 28 Ruth Elizabeth Smaliey. Theory for social work practice. Columbia University press. New York and London, 1967. Preface, viii. 125 SSI (Supplemental Security Income) – kam daromadga ega bo‗lgan keksalar (65 yoshdan katta) nogironlar, kasallarga pul yordami beruvchi federal dastur. Medikeyd (Medicaid) –kam dromadli shaxslar yoki oilalarga tibbiy yordam dasturi . U federal hukumat tomonidan moliyalashtiriladi, ammo shtat qonunlari bilan tartibga solinadi. Medikeyt dorilar, kasalxonada bo‗lish, tez yordam chaqirish, shifokrga ko‗rinish, maxsus oyoq kiyim, tibbiy uskunalar uchun ma'lum miqdorda to‗lov imkonini beradi. Odatda kim «Velfer» va SSI dasturlari bo‗yicha to‗liq hajmda yordam olsa, u dasturi huquqiga ega bo‗ladi. Mediker – pensionerlarga tibbiy xizmat ko‗rsatish dasturi. Uning sug‗urtalash shartlari bo‗yicha asosiy va qo‗shimcha qismlarga bo‗linadi. Asosiy sug‗urtalash ijtimoiy sug‗urta soliqlari hisobidan moliyalashtiriladi. Bu mablag‗lar statsionarda davolanishga to‗lanadi. Qo‗shimcha sug‗urtalash ixtiyoriy bo‗lib, federal byudjet va qatnashchilar badallari hisobidan moliyalashtiriladi. U ambulator davolanish va shifokorning maslahat xizmatlari uchun to‗lanadi. Tushunarliki ko‗pchilik amarikaliklar sug‗urtaning bu turini afzal biladlar. Bemor statsionarga kelganda dastlabki badalni to‗laydi. (bir kunlik davolanish qiymatini). Agar u 60 kungacha davolanib ketsa kasalxonaga hyech nima to‗lamaydi. Agar 61 kundan 90 kungacha bo‗lsa davolanish qiymatining 25% ini to‗laydi.3 oylik muddat tugashi bilan zaxira davri deb ataluvchi 60 kunlik muddat kiritilib, undan faqat bir marta foydalanish mumkin. raz (falokatli kasalliklarda) va bemor dastlabki badaldan 50% miqdorida kunlik to‗lovlarni to‗laydi. 3.AQSh dagi ijtimoiy ta'minot tizimi murakkab va ko‗p qirralidir. AQSh da ijtimoiy ta'minotning yagona markazlashgan milliy tizimi mavjud emas. U yo federal qonunchilik, yo shtat qonunchiligi, yoki federal va mahalliy organlarning birgalikdagi qonunlari bilan tartibga solingan dasturlar orqali shakllanadi. Shuningdek mahalliy boshqaruv organlari alohida dasturlarni qabul qiladilar. AQSh da ijtimoiy ta'minotning davlat tizimi ikkita yo‗nalishga bo‗linadi:ijtimoiy sug‗urtalash va ijtimoiy yordm berish.Ular o‗rtasida daromad manbalari bo‗yicha farqlar mavjud. Ijtimoiy sug‗urtalash bo‗yicha to‗lovlar sug‗urta fondlaridan 126 amalga oshirilib, u ishlovchilarning ijtimoiy sug‗urta soliqlaridan shakllanadi. Davlat ko‗magi quyidagi byudjet mablag‗laridan to‗lanadi: federal byudjet,shtatlar yoki mahalliy boshqaruv organlari byudjetlari. Ijtimoiy sug‗urtalash bo‗yicha birinchi qonun 1935-yil 14-avgustda qabul qilingan fuqarolik qonuni bo‗ldi. O‗tgan vaqt davomida bu qonunga ko‗mgina tuzitishlar, ijtimoiy sug‗urtaning yangi shakllari kiritilib, yangi qoidalar bilan to‗ldirildi. 1935-yildagi qonunda ijtimoiy sug‗urtaning ikkita shakli bor edi : yosh bo‗yicha (pensiya) va ishsizlik (nafaqa). Qonun bir qator nochor aholi toifalari, nogironlar va yetimlarga yordam berishning cheklangan tadbirlarini ham nazarda tutgan. Pensiyalar dastlab 1937-yilda to‗langan. 1939-yilda qonunga oilaning boquvchisini yo‗qotganligi sababli nafaqa to‗lash to‗g‗risida tuzatish kirtildi. Ijtimoiy sug‗urtaning davlat tizimini kengaytirish bo‗yicha katta qadam 1956- yildagi tuzatish bo‗lib, unda ishlab chiqarishdagi jarohatlari bilan bog‗liq bo‗lmagan mexnatga qobiliyatsizlik bo‗yicha nafaqa to‗lash nazarda tutilgan edi. Ishlab chiqarish jarohatlari va kasalliklari natijasidagi nogironlik bo‗yicha sug‗urtalash mehnat sharoitlari bilan bog‗liq bo‗lib, shtatlarda katta qiziqish uyg‗otdi. 1965-yildagi tuzatish ham katta hodisa bo‗lib, 65 va undan kattalarga tibbiy sug‗urtalash huquqini taqdim etdi. («Mediker» dasturi). 1935-yildagi qonun va unga kiritilgan tuzatishlar xususiy sektordagi ishchi va xizmatchilar uchun qo‗llanilib, temir yo‗lchilar uchun o‗zlarining ijtimoiy sug‗urtalash tizimi mavjud bo‗lgan. Shuningdek federal fuqaroviy xizmatchilar. Urush faxriylari va harbiy xizmatchilar uchun ijtimoiy sug‗urtalashning dasturlari mavjud edi. Qishloq xo‗jaligi ishchilari, kichik korxonalar xodimlari, ijtimoiy sug‗urtaning davlat dasturlari bilan qamrab olinmagandi. 1935-yildagi qonun va unga kiritilgan tuzatishlarda nazarda tutilgan ijtimoiy sug‗urtaning barcha shakllari ―Umumiy federal dastur ― (UFD) nomi ostida birlashgan. Ijtimoiy sug‗urtalash dasturi- bunda nafaqa (pensiya) oluvchi maxsus soliq, o‗zi yoki ish beruvchining badali shaklida omonat qo‗yadi. Bu nafaqalar imtiyozga nisbatan huquq bo‗ladi. Sug‗urtaga ishonch shaxsning tanlash erkinligiga ishonch 127 bo‗lib, har bir fuqaroga favqulodda holatlardan o‗zini eng yaxshi usulda himoyalashni aks ettiradi 29 . Ijtimoiy sug‗urta dasturlariga quyidagilar kiradi: yosh bo‗yicha sug‗urta (pensiya), boquvchisini yo‗qotganlik bo‗yicha sug‗urta, ishsizlik bo‗yicha sug‗urta, mehnatga qobiliyatsizlik bo‗yicha sug‗urta, tibbiy sug‗urta. Yosh bo‗yicha davlat pensiyasi 65 yoshga to‗lgan (erkak va ayollar uchun bir xil) shaxslarga to‗liq hajmda to‗lanadi. To‗liq pensiya olish uchun zarur bo‗lgan ish staji 35 yil. Agar staj kam bo‗lsa pensiya ham kamayadi. 62 yoshda ham pensiyalarni to‗lash nazarda tutilgan bo‗lib, bunda pensiya 20% ga kamayadi. Pensionerlar ishlash huquqiga ega bo‗lib, ammo ish haqining ma'lum miqdoridan boshlab har bir ishlangan bir dollar uchun pensiya 50 sentga kamayadi. Amalda u daromad solig‗iga tortilishi natijasida har bir ishlangan dollarning taxminan 70 senti yo‗qotilishiga olib keladi. Boquvchisini yo‗qotganlik bo‗yicha nafaqa agar vafot etgan shaxs yoshga doir pensiya olish huquqiga ega bo‗lsa uning oila a'zolariga tayinlanadi. (turmush o‗rtog‗i, bolalari, ota-onasi). Boquvchisini yo‗qotganlik bo‗yicha pensiya olish huquqi va uning miqdori qaramog‗dagilarning yoshi va ularning mehnatga layoqatidan kelib chiqib belgilanadi. Pensiya hisoblash uchun miqdor vafot etgan shaxsning yosh bo‗yicha pensiyasi miqdori bo‗ladi. Mehnatga qobiliyatsizlik bo‗yicha nafaqa ishlab chiqarish bilan bog‗liq bo‗lmagan kasallik yoki baxtsiz hodisalar natijasida nogiron bo‗lgan shaxslarga tayinlanadi. Nafaqa olish huquqi to‗langan badallar hajmi va umumiy federal dastur bo‗yicha sug‗urtalash qamrab olingan korxonada kamida besh yil ishlaganda mavjud bo‗ladi. (UFD). Mazkur nafaqani hisoblash sharti va miqdori yoshga doir pensiya hisoblash shartiga yaqin bo‗ladi. Pesiya yoshiga yetganda nogironlik bo‗yicha pensiya yoshga doir pensiyaga almashtiriladi. UFD doirasidagi barcha nafaqalar ijtimoiy sug‗urta soliqlari hisobidan moliyalashtirilib, bu soliq ishchi va ish beruvchi tomonidan teng ulushlarda to‗lanadi. Ijtimoiy sug‗urta bo‗yicha soliq stavkasi xodimlar uchun ish haqiga 29 Моррис. Ижтимоийтаъминот:тенденцияларвасиѐсатмуаммолари // Ижтимоийхизматэнциклопедияси. Т.3. 128 mutanosib ravishda, tadbirkorlar uchun ish haqi fondiga mutanosib ravishda belgilanadi. Progressiv xususiyatga ega daromad solig‗idan farqi ijtimoiy sug‗urta soliqlari regressiv sanaladi. U yagona soliq stavkasi bo‗yicha undirilib, birinchi ishlangan dollardan soliq bazasiga tortiladi. Bu bazaning yuqori miqdori shunday summa etib belgilanganki, bir qator ishchi va xizmatchilar ish haqidan yuqori bo‗ladi. Natijada ular o‗zlarining barcha daromadlarini soliqqa to‗laydilar, eng yaxshi holatdagi amerikaliklar imtiyozli holatdagilari bo‗lib, o‗z daromadlarining faqat ma'lum qismini soliqqa to‗laydilar. Shunday qilib, ijtimoiy sug‗urta solig‗i kam ta'minlanganlar uchun quyidagicha belgilangan: 25% kam daromad oluvchi amerikalilar uchun u eng og‗ir soliqqa aylangan. Ijtimoiy sug‗urtaning davlat tizimining o‗ziga xos xususiyati ham iqtisodiy ham demografik sabablarga ko‗ra soliqlarning doimiy oshishidir. Iqtisodiy inqiroz ijtimoiy sug‗urta tizimida mazkur soliqni jiddiy ko‗tarishga majubr qiladi. Keyingi istiqbolda bu soliq axolining qarishi bilan yanada qiyin soliqqa aylanadi. Ishsizlik bo‗yicha sug‗urtalash federal-shtat asosida amalga oshiriladi. Federal qonunlar ishsizlik bo‗yicha sug‗urtalashning umumiy tamoyillarini belgilaydi, keyinchalik har bir shtat qonunchilikni o‗zi uchun aniqlashtiradi. Shtatlar sug‗urtalashga tegishli shaxslar toifasini, ularning miqdori va to‗lash muddatlarini belgilaydi. Ishsizlik bo‗yicha sug‗urtalash fondlari asosan tadbirkorlarning soliqlari hisobidan shakllanib, miqdori to‗langan ish haqidan foiz ko‗rinishida belgilanadi. Shtatlar boshqaruv organlari agar ishsiz shaxslar taklif qilingan ishni rad etishganda ishsizlik nafaqasini bekor qilishlari yoki uning miqdorini kamaytirishlari mumkin. Nafaqalarning qamrab olish darajasi iqtisodiyotning holatiga bog‗liq bo‗ladi. Inqiroz yillarida u yuqori va barqaror vaqtda u past bo‗ladi. Shtatlar qonunlari ishsizlik bo‗yicha nafaqa olish uchun minimal zarur stajni belgilaydi (qoidaga ko‗ra kamida yarim yil). Nafaqa miqdori xodim eng ko‗p daromada olgan bazaviy davr (taxminan 12 oy) uchun o‗rtacha ish haqi bo‗ladi. Har bir shtatda nafaqalarning minimal va maksimal miqdorlari 129 belgilanadi. U o‗rtacha oylik ish haqining 25-30% ini tashkil qiladi. To‗lash muddati 26 hafta Fedaral qonunlarda ishsizlikning birdan o‗sishi kuzatilsa uni 65 haftaga uzaytirish nazarda tutilgan. Ishlab chiqarishdagi jarohatlar va kasb kasalliklarining yuqori darajasi natijasida AQSh da shtatlar darajasidagi sug‗urta dasturlari mavjud. Qonunchilik ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar bo‗yicha tadbirkorlarning javobgarligini belgilab, ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa natijasida vafot etgan shaxsning oila a'zosiga tovon to‗lash va vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik nafaqalari to‗lash muddatlarini aniqlaydi. Tovon miqdori ish haqiga foiz bilan aniqlanadi va ish haqining uchdan ikki qismidan ko‗p bo‗lmaydi. Pul to‗lovlarining asosiy qismi ish beruvchilar bunday hodisalardan sug‗urta qilinganliklari sababli xususiy sug‗urta kompaniyalari tomonidan to‗lanadi. Bir qator shtatlarda ish beruvchilar soliqlari hisobidan maxsus sug‗urta fondlari yaratilgan bo‗lib, shtatlar hokimiyatlari ishlab chiqarishdagi jarohatlar bo‗yicha sug‗urtani to‗laydilar. Amerika davlat ijtimoiy ta'minot tizimining boshqa qismi kambag‗allarga yordam berishdir. Bu tizim 60-yillardan boshlab ommaviy norozilik harakatlari vaqtida keng rivojlanib, bu qora tanli amerikaliklar tomonidan tashkil qilingan edi. Ijtimoiy sug‗urtadan farqi bu tizimda yordam olish uchun maxsus oldindan badallar talab qilinmaydi. Yordamni taqdim etishning mezoni unga muhtojlikdir. Kafolatlangan daromadni ta'minlash dasturi keksalar, doimiy nogironlar va ko‗zi ojizlarni qamrab olgan. Bu dastur bo‗yicha aholining ko‗rsatilgan toifalariga yashash minimumini ta'minlash uchun pul mablag‗lari to‗lanadi. Bu minimum qashshoqlik chegarasidagi daromad darajasi 60% bo‗lganlarga belgilangan. Yordam berishning boshqa dasturi bolali muhtoj oilalarga pul mablag‗i beriladigan dasturdir. Qoidaga ko‗ra bu dastur bo‗yicha yordam kam daromadli ko‗p bolali oilalarga, ajrashgan yoki yolg‗iz onalarga beriladi. Ayrim shtatlarda mazkur dastur bo‗yicha nafaqalar kam miqdord oila boshlig‗i ishsiz bo‗lgan oilalarga beriladi. 130 Bolali oilalarga yordam dasturi federal-shtat miqyosida bo‗lsa-da bunda shtatlar hokimiyati asosiy o‗rinni egallaydi. Ular muhtojlik mezonlarini belgilaydilar, mijozlar, nafaqa miqdorini aniqlaydilar. Mazkur dastur bo‗yicha o‗rtacha nafaqa oyiga 390 dollarni tashkil qiladi. (AQSh dagi o‗rtacha ish haqi oyiga 2000 dollar). Ko‗pgina shtatlarda nafaqalar kambag‗allik darajasiga yetmaydi. Ular minimal-zarur xarajatlarning 50-70% ini qoplaydi. Bu dasturning boshqa dasturlardan farqi inflatsiya natijasida indeksatsiya qilinmaydi va shuning uchun nafaqalr narx o‗sishi bilan o‗z qadrini yo‗qotadi. 80-yillarda kongress ayollar bandligi holatini yaxshilash va nafaqalarga xarajatlarni qisqartirish maqsadida bu dastur bo‗yicha nafaqalarni olish talablarini shtatlarga joriy qilishga ruxsat berdi. Nafaqa oluvchi davlat yoki istalgan boshqa notijorat tashkilotda bepul ishlab berishi shart edi. Buni rad qilish nafaqa miqdorining qisqarishiga olib kelgan. Ishlab berish dasturi ta'lim va mehnat ko‗nikmalarini olish dasturi sifatida nomlandi. So‗nggi yillarda hukumat yolg‗iz onalarni ta'lim olishga, amaliy ko‗nikmalarni egallashga jalb qilish bo‗yicha ko‗pgina tadbirlarni o‗tkazdi, bu ularning bandligini oshirish, PFDS tizimidagi nafaqa oluvchilar miqdorini kamaytirish maqsadida amalga oshirildi. Turar-joy subsidiyalari past daromadli oilalarga beriladi va o‗rtacha yiliga 2000 dollarga yetadi. Bu Amerikadagi turar-joy narxiga nisbatan kamdir. Uning pensiya, ishsizlik , kambag‗allik nafaqalridan farqi davlat ijtimoiy ta'minot organlari u yoki bu dastur bilan qamrab olingan shaxslarga taqdim qilishga majbur, turar-jyo subsidiyalari har bir aniq holatda bu organlar fikri bo‗yicha beriladi. AQSh ijtimoiy dasturlari aholini qo‗llab-quvvatlash uchun foydalaniladi. Ijtimoiy sug‗urta dasturlari yuqori darajadagi ijtimoiy salohiyatga ega bo‗lib, barcha fuqarolar ish haqidan muntazam ravishda mos fondlarga soliq to‗laydilar. Ishsizlik bo‗yicha nafaqa ham ishlangan daromad sifatida qaraladi. Uning bunday maqomga ega bo‗lmagan dasturlardan farqi yordam olish uchun maxsus soliqlarni to‗lamaganlarga berilmasligi va aholining kam qismiga taqdim qilinishidir. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|