O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Bandlik sohasidagi teng huquqlilik. 1963-yilda qabul qilingan teng mehnat 
uchun bir xilda to‗lash to‗g‗risidagi qonun amerika tarixida ish beruvchi 
tomonidan jinsiy belgilari bo‗yicha ajratishni cheklashga qaratilgan birinchi 
huquqiy hujjat bo‗ldi. Unga ko‗ra ishga yollovchi bir xil malaka, tajriba, kuch talab 
qiluvchi, teng mehnat sharoitlarida bajarilgan ish uchun erkak va ayollarga bir 
xilda haq to‗lashi kerak bo‗ldi.
Kasbiy ta'lim olishda erkaklar bilan bir xil huquqqa ega bo‗lish fenimizmda 
ayollar emansipatsiyasining asosiy sharti sifatida ko‗rildi. Tashkil qilingan ayollar 
harakatining to‗lqini saylov huquqi bilan bir qatorda ustuvor vazifa sifatida oliy 

---

82 
ma'lumot olishga huquqni talab qildi. Amerikalik feministlar ajratilgan ammo teng 
munosabat legitim kursi doirasida bu huquqqa to‗xtaldilar. feministkam prixodilos 
otstaivat eto pravo v ramkax legitimnogo diskursa «razdelnogo, no ravnogo 
obraщeniya». AQSh da yuz yildan ortiq vaqt davomida ayollarni nima uchun 
o‗qitish kerak degan mavzuda ommaviy debatlar o‗tkazildi.
yevropa mamlakatlarida gender-hissiy siyosat farqlarni hisobga olgan 
holdagi tenglik umumiy xotirjam davlat kursida keltirilgan. Bu kurs doirasida 
gender tengligi muhokama qilinib, ayol va erkak o‗rtasidagi farqlar ularning 
ijtimoiy-iqtisodiy maqomida bir xilga keltirilishi mumkin emas. Shuning uchun 
teng imkoniyatlar siyosati ayollar maqomini yaxshilash va ularning o‗ziga xos 
talablarini qondirish bo‗yicha maxsus davlat dasturlari bilan to‗ldirilishi kerak.
 
Nazorat uchun savollar 
1. Inson huquqi bo‗yicha xalqaro hujjatlarning asosiy qoidalari. 
2. Adolatsizlikni chaqirish va demokratik g‗oyalarning o‗zgarishi ijtimoiy 
xodim axloq kodeksining tarkibiy qismi (NASW). 
 
8-Mavzu. Ijtimoiy ishning xalqaro infratuzilmasi
1. Ijtimoiy ishda professionalizm:mohiyati, shakllanish omillari.
2. Ijtimoiy xodimlar xalqaro federatsiyasi. 
3. Ijtimoiy xizmat maktablari xalqaro assotsiatsiyasi (IXMXA).
4. AQSh ijtimoiy xodimlari professional assotsiatsiyasi . 
 
Ijtimoiy ishda professionalizm tushunchasi ilmiy muomalaga darhol 
kiritilmagan va u AQSh va G‗arbiy yevropa mamlakatlarida qo‗llanilgan. 20-
asr boshlarida ham ijtimoiy xizmat kasb hisoblanmas, ijtimoiy xodimlar 

---

83 
ikkinchi darajali lavozim sanalgan. Ammo bosqichma-bosqich ijtimoiy xizmat 
va ijtimoiy xodimlarning maqomi o‗zgarib borgan. Bu kasbning obro‗si 
sezilarli ravishda ko‗tarilib, davlat, munisipal va xususiy sektorda aholiga 
ijtimoiy xizmat ko‗rsatish ko‗pgina mamlakatlarda ilmiy tadqiqotlar, ijtimoiy 
amaliyot va qonunchilikda o‗z aksini topdi.
Ijtimoiy xodim kasbiy faoliyatining tarkibi aholini ijtimoiy qilish 
sohasidagi qonunlar,qonunosti hujjatlari, bu sohadagi mehnat taqsiXMTiga 
binoan bajariladigan vazifalarni belgilaydi. Ijtimoiy xodimning kasbiy mehnati 
bir-biriga bog‗liq va bir-birini to‗ldiruvchi shaxsiy, funksional va moddiy 
komponentlardan iborat. 
Ijtimoiy xodimning ixtisoslashuvi nuqtai nazaridan (bugungi kunda ijtimoiy 
xodimlar 20 dan ortiq yo‗nalish bo‗yicha ixtisoslashgan) mehnatni boshqarishda 
band bo‗lgan (ijtimoiy xizmat va ijtimoiy himoya organlari menejerlari) , ijtimoiy 
xizmat ko‗rsatishning asosiy shakllari doirasidagi ijtimoiy ishda band bo‗lgan ( 
ijtimoiy-iqtisodiy, 
ijtimoiy-tibbiy, 
ijtimoiy-pedagogik, 
ijtimoiy-psixologik, 
ijtimoiy-huquqiy va ijtimoiy-maishiy xizmatlar) , profilaktika va oldini olish 
ishlarida band bo‗lgan xodimlarga bo‗linadi. 
Keltirilganlardan kelib chiqib xulosa qilish mumkinki, ijtimoiy ishda 
professionalizm- hayotiy muammolarni hal qilishda malakali faoliyatni 
ta'minlaydigan, mehnat sifati va natijalarning yuqori bo‗lishiga olib keluvchi 
mutaxassisning yuqori darajadagi bilim, mahorat va malakasini doimiy saqlab 
turishdir. 
Ijtimoiy xizmat ko‗rsatish muassasalari xodimlarini kasbiy tayyorgarligi 
nuqtai nazaridan mutaxassislar va mutaxassis bo‗lmaganlarga ajratiladi. Ijtimoiy 
ish mutaxassislari profil yoki noprofil oliy hamda o‗rta ma'luXMTga ega 
bo‗ladilar. Mutaxassis bo‗lmaganlar shuningdek yordamchi xizmat ko‗rsatish 
xodimlari uch guruhga bo‗linadi: malakali, yarim malakali va malakaga ega 
bo‗lmagan xodimlar. Amaliyotda ko‗rinadiki, ular turli kasbiy malaka, 
tayyorgarlik va mahoratga ega bo‗ladilar. Shuni tan olish kerakki, ijtimoiy ish 
bo‗yicha mutaxassis lavozimi egallagan hamma xodimlar ham lavozim 

---

84 
majburiyatlarini bajarish uchun, ijtimoiy ish mijozlari muammolarini samarali hal 
qilish uchun yetarli kasbiy mahoratga ega emas. 
Kasbiy-shaxsiy sifatlar shakllanishi va ijtimoiy hizmat xodimi sifatida 
rivojlanish kasbiy qiziqish shakllanishini, mos ta'lim olishni, kasbiy mahoratni 
shakllantirish hamda axloqiy-ruhiy sifatlar, shuningdek o‗zini boshqarish va o‗zini 
takomillashtirish ko‗nikmalarni shakllantirishni nazarda tutadi.