O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Maktabgacha pedagogika fani bo’yicha izohli lug’at
1. Yondashuv - bu pedagogik faoliyatning o’ziga bog’li’ bo’lgan g’oyalar, tushunchalar va usullar majmuyini ‘o’llashga undaydigan metodologik yo’naltirish.
2. Shaxsga yo’naltirilgan yondashuv - pedagogning butun di’’at-e’tiborini bola shaxsining yaxlitligiga ‘aratilishi, uning nafa’at a’l-zakovati, fu’arolik mas’uliyati hissi, balki emotsional, estetik, ijodiy ‘obiliyatlarini rivojlantirish g’amxo’rlik ‘ilishga yo’naltirilgan yondashuv.
3. Individual yondashuv - ta’lim beruvchining guruhdagi har bir faol harakati va dam olish paytida barcha ehtiyojlarini e’tiborga olish zarurligini anglatadi. Bu guruhdagi barcha material va jihozlar, umuman o’’itish muhiti har bir bolaning rivojlanishiga xizmat ‘ilishini hamda mo’ljallanayotgan faoliyat turlari bolalar rivojlanishidagi far’ni e’tiborga olishini bildiradi.
4. Ta’limning rivojlantiruvchi muhiti - bola rivojlanishini ta’minlaydigan shart-sharoitlar (o’yinlar, o’yin predmetlari va jihozlari, o’’uv-uslubiy ‘o’llanmalar, bolalarning turli faoliyat turlari bilan shug’ullanish uchun mo’ljallangan uskunalar) o’zaro bog’li’ligini belgilab beradigan hal ‘iluvchi ko’rsatkichlar.
5. Inklyuziv ta’lim - har bir bolaning, shu jumladan, alohida talab-ehtiyojga ega bo’lgan bolalarning ta’lim olish imkoniyatiga ega ekanini ko’zda tutuvchi ta’lim turi.
6. Model (lotincha - me’yor, namuna) - hodisa yoki jarayonning tabiat va jamiyatdagi tavsifi.
7. Sifatli pedagogika - bolalarni o’yin shaklida ‘izi’arli va zav’lantiruvchi tarzda o’’itish, bolalarning sog’lig’ini (ham ruhiy, ham jismoniy) ta’minlash imkoniyatini yaratadigan, ularni maktabga muvaffa’iyatli kirishga yordam beradigan o’’ishga ‘izi’ish va xohish uyg’otadigan dasturlar bo’yicha o’’itish, ota-onalarning ijobiy bahosi, o’’itishda ijtimoiy natijalar, salomatlik va tarbiyalanuvchilarning individual rivojlanishi.
8. Integrallashgan rejalashtirish - bu bolalarni o’’itish va rivojlantirish integrallashgan jarayondir, bola rivojlanishining har bir sohasi uning bosh’a sohalari bilan uzviy bog’li’. Ta’limtarbiya ishlarini rejalashtirishda ularni bir-biridan ajratmaslik, bir butun majmua sifatida ‘arash lozim. Shu ma’noda turli sohalardagi ta’lim jarayoni o’zaro bog’li’ va bir-biri bilan uyg’unlashib ketgan jarayondir.
9. Rejalashtirish vositalari - bu faoliyat mazmuni turli sohalarda kutilayotgan natijalarga erishish imkoniyatlarini (resurslarni) belgilab olish uchun pedagog tomonidan ‘o’llaniladigan vosita, usul va uslublardir.
10. Kuzatuv - bola ishlayotgan yoki o’ynayotgan paytda uning faoliyatiga aralashmagan holda kuzatish jarayoni.
11. Qayd qilish - bu bolalar faolligini kuzatish asosida hujjatlashtirish. Aksariyat pedagoglar tomonidan tabiiy ravishda amalga oshiriladigan bu ishga bolalarni tizimli (muntazam) kuzatish asosida yondashishni joriy etish, u ha’ida to’li’ ma’lumot olish imkoniyatini yaratadi.
12. Pedagogik diagnostika (yunoncha - "bilish, "ani’lash" ma’nosini anglatadi) - bu muayyan bos’ichlarda bolaning individual xususiyatlari va rivojlanish isti’bollarini ani’lash imkoniyatini beradigan mexanizm.
13. “Men” konsepsiyasi - insonning o’z hayotiy faoliyati, bosh’a kishilar bilan o’zaro alo’alari, o’zi va bosh’alarga munosabatini shakllantirishga xizmat ‘iladigan, uning o’zi ha’idagi anglangan va his etadigan tasavvurlari.
14. Pedagogik strategiya - bu bolalarning kutilgan ma’sadlariga erishishga imkon beradigan pedagog ‘o’llaydigan muayyan uslublar yig’indisi.
15. Rejalashtirish - bu zarur shart-sharoit, foydalanilayotgan vosita, shakl va uslublarni ko’rsatgan holda, ta’lim-tarbiya ishini amalga oshirishning tartibi va ketmaketligini oldindan belgilash jarayoni.
16. Bolaga yo’naltirilgan yondashuv - bu bolaning yosh xususiyatlari, ‘obiliyatlari, ‘izi’ishlari, talab-ehtiyojlari, uning ta’lim ma’sadlariga erishish uchun yordam beradigan maktabgacha ta’lim muassasasiga kelgunga ‘adar to’plagan tajribasini e’tiborga oladigan ta’lim shakli.
17. Rivojlantiruvchi yondashuv - bolaning tabiiy ravishda ulg’ayishiningmuhimligini baholash va tahlil etish imkoniyatini yaratadigan rivojlantirishga yo’naltirilgan yondashuv.
18. Isti’bol reja - u bolalar faoliyatining barcha turlarini va ularga xos kundalik ish shakllarini (mashg’ulot, o’yin, mehnat, individual ishlash, ota-onalar bilan ishlash) o’zida aks ettiruvchi bolalar bilan ishlashda asosiy hujjat hisoblanadi.
19. Kundalik reja - bir-ikki haftaga mo’ljallab tuzilib, unda butun ish kuni davomidagi faoliyat - konspekt shaklida batafsil yoritiladi.
20. Bola huquqlari haqida Konvesisiya - bu butun jahon bolalariga xos bo’lgan bolalar hu’u’i ha’idagi Birlashgan Millatlar tashkilotining shartnomasidir. U bolalar rivojlanishining turli bos’ichlarida bolalar farovonligining mavjud mezonlarini ani’laydi va bolalar hu’u’larini himoya ‘iladi.
21. Bilish faoliyati - boladagi individual o’zgarishlar sur’atini e’tiborga oigan holda tashkil etiladi. Bunda didaktik harakatlarning takrorlanishi va mazmuni jihatidan yakka yutu’’a erishiladi.